Το χάσμα των γενεών και το ψηφιακό χάσμα
* Πάνω από το 50% των συμπολιτών μας θεωρεί ότι το Internet δεν είναι ένα εργαλείο χρήσιμο ή απαραίτητο για τον σημερινό πολίτη
ΓΕΡ. ΖΩΤΟΣ
Είναι δυνατόν, τελικά, το «ψηφιακό χάσμα» στη χώρα μας να οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στο «χάσμα των γενεών»; Τα δεδομένα δείχνουν ότι η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι μάλλον καταφατική. Από τη μία πλευρά, δεν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα από τότε που στοιχεία έρευνας έδειχναν ότι ένα μεγάλο ποσοστό των συμπολιτών μας, πάνω από το 50%, θεωρεί ότι το Internet δεν είναι ένα εργαλείο χρήσιμο ή απαραίτητο για τον σημερινό πολίτη. Παράλληλα, δεν είναι λίγοι και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το Διαδίκτυο χρησιμεύει μόνο σε κάποιους που αρέσκονται να «κατεβάζουν» ταινίες και μουσική.
Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας που πραγματοποίησε το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας στην Αττική και συγκεκριμένα σε δείγμα πληθυσμού παιδιών ηλικίας από 10 ως 15 ετών, η νέα γενιά έχει ήδη «βάλει τα γυαλιά» στην παλαιότερη και όλα δείχνουν ότι είναι θέμα περίπου μιας δεκαετίας να αναστραφεί πλήρως η κατάσταση και όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας να πάρουν στα σοβαρά τις νέες τεχνολογίες και τις εφαρμογές τους.
Σύμφωνα λοιπόν με την προαναφερόμενη μελέτη του Παρατηρητηρίου για την ΚτΠ, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τα κινητά τηλέφωνα και το Internet έχουν ενταχθεί στην καθημερινότητα των παιδιών, τα οποία παρουσιάζουν εντατικότερη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Η χρήση νέων τεχνολογιών είναι σημαντικά υψηλότερη στα παιδιά ηλικίας 12-15 ετών, ενώ στην εκμάθηση χρήσης του Διαδικτύου εκτός από τους γονείς βοηθούν και οι φίλοι.
Ειδικότερα, διαπιστώνεται υψηλή διείσδυση και εντατική χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθώς και επίπεδο χρήσης Διαδικτύου κατά πολύ υψηλότερο στα παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά ηλικίας 12-15 ετών που είναι στο Γυμνάσιο χρησιμοποιούν σημαντικά περισσότερο τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και το Διαδίκτυο από τα παιδιά ηλικίας 10-11 ετών που φοιτούν ακόμη σε τάξεις του Δημοτικού. Με το σπίτι να αποτελεί τον κυριότερο τόπο πρόσβασης στο Διαδίκτυο, τα παιδιά το χρησιμοποιούν κυρίως για λόγους διασκέδασης, επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών. Οι ηλεκτρονικές τους δεξιότητες αποκτήθηκαν κυρίως με άτυπη βοήθεια από συγγενείς και φίλους, αλλά και στο σχολείο.
Η συντριπτική πλειονότητα και ειδικότερα ποσοστό της τάξεως του 93% των παιδιών 10-15 ετών χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό υπολογιστή, τη στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό στον γενικό πληθυσμό ηλικίας 16-74 ανέρχεται σε 39%. Πρόκειται για μια σημαντική διαφορά, η οποία αποτελεί αισιόδοξο μήνυμα αναφορικά με την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών από τη νέα γενιά. Η χρήση υπολογιστών είναι επίσης ιδιαίτερα εντατική, καθώς εννέα στα δέκα παιδιά τούς χρησιμοποιούν τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ενώ τα μισά από αυτά τον χρησιμοποιούν σε καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή βάση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η συχνότητα χρήσης του υπολογιστή αυξάνεται ανάλογα με την ηλικία.
Οπως διαπιστώθηκε και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές η χρήση του Διαδικτύου κυμαίνεται σε πολύ υψηλότερο επίπεδο στα παιδιά ηλικίας 10-15 ετών σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό (73% στα παιδιά, έναντι 30% στον γενικό πληθυσμό). Ειδικότερα, από τα παιδιά που χρησιμοποίησαν το Διαδίκτυο τους τελευταίους τρεις μήνες, οκτώ στα δέκα το χρησιμοποιούν τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ενώ το 36% από αυτά το χρησιμοποιεί καθημερινά ή σχεδόν καθημερινά. Σημαντικά υψηλότερη φαίνεται ότι είναι η καθημερινή χρήση στα παιδιά ηλικίας 12-15 ετών. Από τα στοιχεία διαπιστώνεται επίσης ότι η συχνότητα χρήσης του Διαδικτύου αυξάνεται με την ηλικία, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση των υπολογιστών. Σημειώνεται παράλληλα ότι μεταξύ των παιδιών που το χρησιμοποιούν καθημερινά η μέση διάρκεια χρήσης δεν διαφοροποιείται ιδιαίτερα από αυτή των ενηλίκων (3,01 ώρες για τους συχνούς χρήστες-παιδιά, έναντι 2,9 ωρών για τους αντίστοιχους ενηλίκους).
Για τα παιδιά το σπίτι είναι ο βασικότερος χώρος χρήσης Η/Υ (90%) και πρόσβασης στο Διαδίκτυο (77%) και σε κάποιον βαθμό το σχολείο, τα Internet καφέ και τα σπίτια φίλων.
Οσον αφορά τους λόγους χρήσης του Διαδικτύου από παιδιά, αυτοί κυρίως αφορούν τη διασκέδαση (παίζουν, κατεβάζουν παιχνίδια, φωτογραφίες κτλ.). Επίσης, μεγάλος αριθμός παιδιών δηλώνει ότι χρησιμοποιεί το Internet για αναζήτηση πληροφοριών για τα μαθήματα, αλλά και για αποστολή/λήψη e-mail. Αξίζει να σημειωθεί ότι χαμηλή είναι συνολικά η συμμετοχή των παιδιών σε websites κοινωνικής δικτύωσης (όπως π.χ. τα facebook, youtube, my space, hi5) που ανέρχεται στο 36%.
Αναφορικά με τις δεξιότητες χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, το 50% των παιδιών έχει παρακολουθήσει κάποιο σχετικό σεμινάριο, ενώ το 34% παρακολούθησε αυτό το σεμινάριο τους τελευταίους τρεις μήνες. Ειδικά οι μαθητές Γυμνασίου έχουν παρακολουθήσει κάποιο σεμινάριο για χρήση Η/Υ σε ποσοστό σημαντικά υψηλότερο από το αντίστοιχο των μαθητών του Δημοτικού. Οι ενέργειες που υλοποιούν τα παιδιά σε υπολογιστή συνδέονται με την αντιγραφή ή μετακίνηση αρχείων, τη χρήση εργαλείων αντιγραφής και επικόλλησης κειμένου, αλλά και με τη σύνδεση και εγκατάσταση νέων μηχανημάτων.
Για την πλειονότητα των παιδιών οι δεξιότητες που διαθέτουν αναφορικά με τη χρήση του Διαδικτύου αποκτήθηκαν κυρίως με άτυπη βοήθεια από συγγενείς και φίλους, αλλά και στο σχολείο. Οσον αφορά τις δεξιότητες ως προς τη χρήση του Διαδικτύου, η βασικότερη ενέργεια που πραγματοποιούν είναι η χρήση μιας μηχανής αναζήτησης για να βρουν πληροφορίες, ένα στα τρία στέλνει e-mails συνοδεία αρχείων, αλλά και μηνύματα σε chatrooms, newsgroups ή online συναντήσεις.
Οι υπολογιστές στα σχολεία
Σε έρευνα που έγινε το 2007 από το Παρατηρητήριο στο πλαίσιο του προγράμματος eEurope2005-i2010 και δόθηκε εφέτος στη δημοσιότητα, σχεδόν όλα τα σχολεία της χώρας έχουν τουλάχιστον έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ο αριθμός των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα σχολεία είναι ανάλογος της βαθμίδας και του μεγέθους του κάθε σχολείου (ως προς τον αριθμό των μαθητών που φοιτούν και της αστικότητάς του). Ο υψηλότερος αριθμός ηλεκτρονικών υπολογιστών συναντάται σήμερα στα σχολεία της Αττικής και κυρίως της Αθήνας, στα λύκεια, καθώς και στα σχολεία όπου φοιτούν περισσότεροι από 200 μαθητές.
Η σύγκριση με τις μετρήσεις των προηγούμενων ετών αποδεικνύει ότι ο μέσος αριθμός ηλεκτρονικών υπολογιστών σε σχολεία της χώρας αυξάνεται ελαφρώς με σταθερό ρυθμό κατά έτος.
Ο τύπος του σταθερού υπολογιστή (desktop) είναι ο πιο δημοφιλής που εντοπίζεται στα σχολεία της χώρας μας. Η έρευνα δεν εντόπισε φορητούς υπολογιστές, ενώ οι υπολογιστές συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο είναι ελάχιστοι, μόλις ένας κατά μέσον όρο ανά σχολείο. Η μικρή αλλά σταθερή αύξηση που παρατηρείται στον μέσο αριθμό υπολογιστών, διαχρονικά, στα σχολεία της χώρας κατανέμεται κατά κύριο λόγο στον σταθερό τύπο ηλεκτρονικού υπολογιστή. Συνολικά, η σύνδεση των υπολογιστών των σχολείων που είναι συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο βρίσκεται στα ίδια επίπεδα των μετρήσεων των προηγουμένων ετών. Η σύνδεση του συνόλου των υπολογιστών σε δίκτυο, που σημείωσε αύξηση το 2006, διατηρήθηκε στα ίδια επίπεδα το 2007.
Monday, October 27, 2008
Το τέλος του Μαυροπίνακα και η αρχή του διαδρασικού
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Το τέλος του μαυροπίνακα
Ολοι μας μεγαλώσαμε κάτω από τη σκιά του μαυροπίνακα με τα χέρια λευκά από τις κιμωλίες. Το ίδιο δεν ισχύει ωστόσο για τους μαθητές της ηλεκτρονικής εποχής. Νέα εργαλεία διαδραστικής εκπαίδευσης έχουν κάνει την εμφάνισή τους και κερδίζουν ταχύτατα έδαφος στις αίθουσες διδασκαλίας. Ανακαλύψτε τα!
ΤΑΣΟΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ
Οι διαδραστικοί πίνακες συνδυάζουν την ευχρηστία του μαυροπίνακα με την «εξυπνάδα» των υπολογιστών
Τα σημάδια μιας σαρωτικής εισβολής των διαδραστικών τεχνολογιών στην εκπαίδευση είναι πλέον πολλά. Διανύουμε ήδη τη χρονιά όπου ο φορητός υπολογιστής των μαθητών - ο ΧΟ του καθηγητή Νεγκροπόντε - όχι μόνο μοιράζεται στους μαθητές του Τρίτου Κόσμου, αλλά και δημιουργεί μόδα φθηνών φορητών για όλους μας. Ηδη τον μήνα αυτόν είδαμε τους γονείς ενός σχολείου της Ιταλίας να συναποφασίζουν με τα παιδιά και τους δασκάλους τους να αντικαταστήσουν τα σχολικά βιβλία με έναν τέτοιο υπολογιστή. Σε λίγο, ανάλογες πρωτοβουλίες θα αρχίσουν να εκδηλώνονται παντού. Αλλά το πραγματικό ερώτημα που απασχολεί όλους είναι κατά πόσον αξιοποιούνται οι όποιες νέες τεχνολογίες στο περιβάλλον του σχολείου.
Διαδραστική εκπαίδευση
Το ερώτημα της αξιοποίησης μπορεί να αναλυθεί σε δύο συνιστώσες. Η μία αφορά το πώς θα κάνει το μάθημα ο δάσκαλος και η άλλη το πώς θα χρησιμοποιούν οι μαθητές τους υπολογιστές τους. Για να δοθεί πλήρης απάντηση θα έπρεπε το υπουργείο Παιδείας να έχει ήδη καταστρώσει ένα σχέδιο μετάβασης στη νέα εποχή, όπως κάνουν εδώ και χρόνια χώρες σαν τη Βρετανία, την Αυστραλία και τη Σιγκαπούρη. Στις ΗΠΑ έχει ενεργοποιηθεί ο ίδιος ο τομέας των επιχειρήσεων πληροφορικής, που έχουν συμπήξει τη Συνεργασία για τις Δεξιότητες του 21ου Αιώνα (Partnership for 21st Century Skills). Ενα από τα πρώτα αποτελέσματα των μελετών αυτής της Συνεργασίας είναι ο Χάρτης Δεξιοτήτων (21st Century Skills and Social Studies Map), ο οποίος παρέχει στους εκπαιδευτικούς σαφή παραδείγματα για το πώς οι ζητούμενες νέες δεξιότητες μπορούν να καλλιεργηθούν μέσα στην τάξη (βλ. στο Διαδίκτυο την ιστοσελίδα www. 21stcenturyskills. org/documents/ss-map. pdf ).
Στη χώρα μας δεν έχουμε αναπτύξει ακόμη μια τέτοια στρατηγική, τρενάροντας όσο παίρνει την «αιμορραγία» επένδυσης σε νέα σχολική υποδομή. Βλέπουμε ωστόσο ιδιωτικά σχολεία ή και φροντιστήρια ξένων γλωσσών να επενδύουν στο διδακτικό σκέλος αγοράζοντας διαδραστικούς «έξυπνους πίνακες». Τι είναι αυτοί και πώς μπορούν να βελτιώσουν το μάθημα;
Οι νέοι πίνακες
Οι διαδραστικοί πίνακες (interactive whiteboards) είναι συστήματα που συνδυάζουν μία μεγάλη οθόνη (πίνακας), έναν προβολέα δεδομένων και έναν υπολογιστή. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι το ίδιο με τα συστήματα προβολής επιχειρηματικών παρουσιάσεων ή τα home-cinemas, αν δεν είχαν τον χαρακτηρισμό «διαδραστικοί». Αυτή η λέξη σημαίνει ότι τα προβαλλόμενα στην οθόνη δεν είναι παγιωμένα, αλλάζουν κατά τη βούληση του δασκάλου/καθηγητή. Πώς γίνεται αυτό; Είτε μέσω της χρήσης ειδικού καταδεικτικού είτε γράφοντας με... το δάχτυλο, πάνω σε πίνακα φωτοευαίσθητης επιφάνειας. Τα περισσότερα συστήματα της αγοράς ακολουθούν την πρώτη προσέγγιση, ενώ τη δεύτερη (και ακριβότερη) προωθεί κυρίως η κατασκευάστρια πινάκων Smart Technologies.
Και τα δύο είδη πινάκων έχουν δοκιμαστεί σε τάξεις και έχουν αποδειχθεί λειτουργικά. Αυτά που προσφέρουν συνοψίζονται στα εξής:
* Υποκαθιστούν πλήρως τον παραδοσιακό μαυροπίνακα.
* Αποδεσμεύουν τους μαθητές από την παρακολούθηση οθονών υπολογιστών (όπου συνήθως κάθονταν ανά δύο).
* Επιτρέπουν την προσθήκη στο μάθημα κινούμενων γραφικών, βίντεο και μαγνητοφωνημένου ήχου. Το επιπλέον αυτό υλικό του μαθήματος μπορεί να προέλθει από διάφορες πηγές, όπως: DVD, τηλεοπτικά προγράμματα ή ιστοσελίδες του Διαδικτύου.
* Επιτρέπουν τον τονισμό των σημαντικότερων σημείων από τα προβαλλόμενα, καθώς και την αντιγραφή και εκτύπωση των εκάστοτε περιεχομένων του πίνακα. Εντέλει, ολόκληρα μαθήματα μπορούν να «σώζονται» και να προστίθενται στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του σχολείου.
Οι τρόποι αξιοποίησής τους ποικίλλουν, αλλά συνήθως εστιάζονται στις ακόλουθες δράσεις:
* «Σώσιμο» μαθημάτων, για να δοθούν σε μαθητές που απουσίαζαν.
* Δημιουργία βιντεο-μαθημάτων που μπορούν να αναρτηθούν σε σχολική ιστοσελίδα.
* Διδασκαλία γεωγραφίας και αστρονομίας μέσω διασύνδεσης με διαδικτυακούς χάρτες (όπως τα Google Maps και Google Earth).
* Προβολή παρουσιάσεων δημιουργημένων τόσο από δασκάλους όσο και από μαθητές.
* Δημιουργία ψηφιακών διηγήσεων
* Δημιουργία πορτφόλιο εργασιών
* Διδασκαλία χρήσης υπολογιστών
* Ασκήσεις ιδεών (brainstorming)
* Χρήση του πίνακα για εργασία ομάδας
* Πλοήγηση σε διαδραστικές ιστοσελίδες του Διαδικτύου
* Δημιουργία ημερολογίων
* Διδασκαλία έκθεσης, μαθηματικών, βιολογίας...
Βεβαίως δεν αρκούν οι δυνατότητες των διαδραστικών πινάκων, χρειάζεται και η συμβολή του δασκάλου για να μεγιστοποιηθεί το αποτέλεσμα. Ο βρετανικός οργανισμός εκπαιδευτικής τεχνολογίας BECTA μάς λέει ότι οι δάσκαλοι θα πρέπει να ασκηθούν για να εξοικειωθούν με το νέο μέσο, να διερευνήσουν το εύρος των δυνατοτήτων του και να συνεργαστούν με τους συναδέλφους τους, διαμοιραζόμενοι πόρους και πηγές υλικού.
Ακριβές και φθηνότερες λύσεις
Με τα λιγοστά εξαρτήματα που βρίσκονται στο τσαντάκι (αριστερά), έναν προβολέα και τον υπολογιστή του δασκάλου, συστήματα όπως το εικονιζόμενο της Onfinity «στήνουν» διαδραστικό πίνακα οπουδήποτε, με κόστος ιδιαίτερα προσιτό
Οσο καινοφανείς είναι για τα ελληνικά δεδομένα οι διαδραστικοί πίνακες, άλλο τόσο είναι συνηθισμένοι στις ΗΠΑ, στη Δυτική Ευρώπη ή στην... Κύπρο. Ηδη τα δημοτικά σχολεία της Βρετανίας έχουν σχεδόν στο σύνολό τους βάλει στην άκρη τους μαυροπίνακες. Εύλογα, μια πληθώρα κατασκευαστών εξειδικεύεται στο αντικείμενο, με πιο γνωστές επιχειρήσεις τις Hitachi, Panasonic, Mimio, Interwrite, Onfinity, Promethean και Smart Technologies. Το μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς έχει η τελευταία, λόγω ακριβώς της ευκολίας χρήσης που χαρακτηρίζει τους φωτοευαίσθητους πίνακές της - χρησιμοποιούνται σε άνω των 600.000 αίθουσες διδασκαλίας σε 100 χώρες. Αλλά το κόστος ενός πλήρους συστήματος διαδραστικού πίνακα δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο: συνήθως φθάνει τις 5.000 ευρώ!
Με κόστος αντίστοιχο δέκα επιτραπέζιων υπολογιστών, φυσικό επόμενο είναι η αγορά διαδραστικών πινάκων στη χώρα μας - ακόμη και από τα ιδιωτικά σχολεία - να αντιμετωπίζεται ως είδος πολυτελείας. Αλλά, τότε, πώς μπορούμε να μιλάμε για αντικατάσταση του μαυροπίνακα;
Μία λύση μάς δίνουν συστήματα που αξιοποιούν έξυπνα τους απλούς προβολείς και υπολογιστές των σχολείων. Για παράδειγμα, οι εταιρείες e-Beam, Mimio και Onfinity παρέχουν αισθητήρες που μετατρέπουν οποιαδήποτε επιφάνεια - ακόμη και γυμνό τοίχο - σε διαδραστικό πίνακα. Εκτός του ότι το συνολικό κόστος πέφτει δραματικά (γύρω στα 500 ευρώ), δίνουν το πλεονέκτημα της εύκολης μεταφοράς και χρήσης σε κάθε αίθουσα.
Και διαδραστικά θρανία
Ενόσω εμείς συζητούμε τη διάδοση των «έξυπνων πινάκων», κάποιοι ήδη ασχολούνται με την «ολιστική μαθησιακή συμμετοχή», μέσω της διάθεσης διαδραστικών πινάκων σε... κάθε μαθητή! Δηλαδή θεωρούν ότι οι υπολογιστές των μαθητών δεν θα πρέπει να είναι ανεξάρτητοι εκείνου του δασκάλου, αλλά να επιμερίζονται τα δρώμενα στον διαδραστικό πίνακα και να επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων των μαθητών, με καταγραφή της στάσης καθενός. Ετσι, όταν ο δάσκαλος ρωτάει κάτι, δεν θα έχει «την τιμή» να απαντήσει ένα σηκωμένο χεράκι, αλλά όλοι οι μαθητές.
Η υλοποίηση αυτής της ιδέας πρωτοεμφανίστηκε από την εταιρεία NUI Group, η οποία παρουσίασε το «έξυπνο θρανίο» Smart table. Προανήγγειλε τη μαζική του διάθεση για την άνοιξη του 2009, με κόστος μόλις... 8.000 δολάρια ανά θρανίο! Ευτυχώς μια ομάδα φοιτητών του βρετανικού Πανεπιστημίου Durham ανακοίνωσε στις 16 Σεπτεμβρίου 2008 μιαν αντίστοιχη καινοτομία τους, τα δικτυωμένα θρανία SynergyNet. Και τα δύο μοντέλα θρανίων θυμίζουν έντονα την επιτραπέζια οθόνη διεπαφής Interface της Microsoft, όπου τα πάντα γίνονται με κινήσεις των δαχτύλων. Ωστόσο η εργασία των φοιτητών είναι επιχορηγούμενη από κοινοτικά κονδύλια με 1,5 εκατ. στερλίνες, με ορίζοντα δοκιμών στα σχολεία τα επόμενα τέσσερα χρόνια και προοπτική διάδοσής τους σε όλα τα δημοτικά της Βρετανίας σε μία δεκαετία. Οπότε ελπίζουμε να φθάσουν ως εμάς με πολύ χαμηλότερο κόστος!
Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν η τεχνολογία μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της εκπαίδευσης. Εχει απαντηθεί θετικά από πάμπολλες μελέτες, όπως άλλωστε διαπιστώνει κανείς με μιαν επίσκεψη στον σχετικό δικτυακό κόμβο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, www. elearningeuropa. info/. Το ζητούμενο είναι πώς ενορχηστρώνει κανείς τη διαδικασία μετάβασης στη νέα εποχή και πώς προετοιμάζει τους δασκάλους μας για την ανάληψη ενός ακόμη πιο δημιουργικού ρόλου. Χρειάζεται στρατηγική σε εθνικό επίπεδο και επίμονο μεράκι στο «πεδίο μάχης» που λέγεται σχολείο.
Πάντως, για όσους τολμούν να δοκιμάσουν, ένα πολύ διαφωτιστικό κείμενο σχετικά με τους διαδραστικούς πίνακες βρίσκεται στη διαδικτυακή διεύθυνση www2.e-yliko.gr/htmls/ arctles/smartboard.pdf/.
a.kafantaris@gmail.com
Το τέλος του μαυροπίνακα
Ολοι μας μεγαλώσαμε κάτω από τη σκιά του μαυροπίνακα με τα χέρια λευκά από τις κιμωλίες. Το ίδιο δεν ισχύει ωστόσο για τους μαθητές της ηλεκτρονικής εποχής. Νέα εργαλεία διαδραστικής εκπαίδευσης έχουν κάνει την εμφάνισή τους και κερδίζουν ταχύτατα έδαφος στις αίθουσες διδασκαλίας. Ανακαλύψτε τα!
ΤΑΣΟΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ
Οι διαδραστικοί πίνακες συνδυάζουν την ευχρηστία του μαυροπίνακα με την «εξυπνάδα» των υπολογιστών
Τα σημάδια μιας σαρωτικής εισβολής των διαδραστικών τεχνολογιών στην εκπαίδευση είναι πλέον πολλά. Διανύουμε ήδη τη χρονιά όπου ο φορητός υπολογιστής των μαθητών - ο ΧΟ του καθηγητή Νεγκροπόντε - όχι μόνο μοιράζεται στους μαθητές του Τρίτου Κόσμου, αλλά και δημιουργεί μόδα φθηνών φορητών για όλους μας. Ηδη τον μήνα αυτόν είδαμε τους γονείς ενός σχολείου της Ιταλίας να συναποφασίζουν με τα παιδιά και τους δασκάλους τους να αντικαταστήσουν τα σχολικά βιβλία με έναν τέτοιο υπολογιστή. Σε λίγο, ανάλογες πρωτοβουλίες θα αρχίσουν να εκδηλώνονται παντού. Αλλά το πραγματικό ερώτημα που απασχολεί όλους είναι κατά πόσον αξιοποιούνται οι όποιες νέες τεχνολογίες στο περιβάλλον του σχολείου.
Διαδραστική εκπαίδευση
Το ερώτημα της αξιοποίησης μπορεί να αναλυθεί σε δύο συνιστώσες. Η μία αφορά το πώς θα κάνει το μάθημα ο δάσκαλος και η άλλη το πώς θα χρησιμοποιούν οι μαθητές τους υπολογιστές τους. Για να δοθεί πλήρης απάντηση θα έπρεπε το υπουργείο Παιδείας να έχει ήδη καταστρώσει ένα σχέδιο μετάβασης στη νέα εποχή, όπως κάνουν εδώ και χρόνια χώρες σαν τη Βρετανία, την Αυστραλία και τη Σιγκαπούρη. Στις ΗΠΑ έχει ενεργοποιηθεί ο ίδιος ο τομέας των επιχειρήσεων πληροφορικής, που έχουν συμπήξει τη Συνεργασία για τις Δεξιότητες του 21ου Αιώνα (Partnership for 21st Century Skills). Ενα από τα πρώτα αποτελέσματα των μελετών αυτής της Συνεργασίας είναι ο Χάρτης Δεξιοτήτων (21st Century Skills and Social Studies Map), ο οποίος παρέχει στους εκπαιδευτικούς σαφή παραδείγματα για το πώς οι ζητούμενες νέες δεξιότητες μπορούν να καλλιεργηθούν μέσα στην τάξη (βλ. στο Διαδίκτυο την ιστοσελίδα www. 21stcenturyskills. org/documents/ss-map. pdf ).
Στη χώρα μας δεν έχουμε αναπτύξει ακόμη μια τέτοια στρατηγική, τρενάροντας όσο παίρνει την «αιμορραγία» επένδυσης σε νέα σχολική υποδομή. Βλέπουμε ωστόσο ιδιωτικά σχολεία ή και φροντιστήρια ξένων γλωσσών να επενδύουν στο διδακτικό σκέλος αγοράζοντας διαδραστικούς «έξυπνους πίνακες». Τι είναι αυτοί και πώς μπορούν να βελτιώσουν το μάθημα;
Οι νέοι πίνακες
Οι διαδραστικοί πίνακες (interactive whiteboards) είναι συστήματα που συνδυάζουν μία μεγάλη οθόνη (πίνακας), έναν προβολέα δεδομένων και έναν υπολογιστή. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι το ίδιο με τα συστήματα προβολής επιχειρηματικών παρουσιάσεων ή τα home-cinemas, αν δεν είχαν τον χαρακτηρισμό «διαδραστικοί». Αυτή η λέξη σημαίνει ότι τα προβαλλόμενα στην οθόνη δεν είναι παγιωμένα, αλλάζουν κατά τη βούληση του δασκάλου/καθηγητή. Πώς γίνεται αυτό; Είτε μέσω της χρήσης ειδικού καταδεικτικού είτε γράφοντας με... το δάχτυλο, πάνω σε πίνακα φωτοευαίσθητης επιφάνειας. Τα περισσότερα συστήματα της αγοράς ακολουθούν την πρώτη προσέγγιση, ενώ τη δεύτερη (και ακριβότερη) προωθεί κυρίως η κατασκευάστρια πινάκων Smart Technologies.
Και τα δύο είδη πινάκων έχουν δοκιμαστεί σε τάξεις και έχουν αποδειχθεί λειτουργικά. Αυτά που προσφέρουν συνοψίζονται στα εξής:
* Υποκαθιστούν πλήρως τον παραδοσιακό μαυροπίνακα.
* Αποδεσμεύουν τους μαθητές από την παρακολούθηση οθονών υπολογιστών (όπου συνήθως κάθονταν ανά δύο).
* Επιτρέπουν την προσθήκη στο μάθημα κινούμενων γραφικών, βίντεο και μαγνητοφωνημένου ήχου. Το επιπλέον αυτό υλικό του μαθήματος μπορεί να προέλθει από διάφορες πηγές, όπως: DVD, τηλεοπτικά προγράμματα ή ιστοσελίδες του Διαδικτύου.
* Επιτρέπουν τον τονισμό των σημαντικότερων σημείων από τα προβαλλόμενα, καθώς και την αντιγραφή και εκτύπωση των εκάστοτε περιεχομένων του πίνακα. Εντέλει, ολόκληρα μαθήματα μπορούν να «σώζονται» και να προστίθενται στην ηλεκτρονική βιβλιοθήκη του σχολείου.
Οι τρόποι αξιοποίησής τους ποικίλλουν, αλλά συνήθως εστιάζονται στις ακόλουθες δράσεις:
* «Σώσιμο» μαθημάτων, για να δοθούν σε μαθητές που απουσίαζαν.
* Δημιουργία βιντεο-μαθημάτων που μπορούν να αναρτηθούν σε σχολική ιστοσελίδα.
* Διδασκαλία γεωγραφίας και αστρονομίας μέσω διασύνδεσης με διαδικτυακούς χάρτες (όπως τα Google Maps και Google Earth).
* Προβολή παρουσιάσεων δημιουργημένων τόσο από δασκάλους όσο και από μαθητές.
* Δημιουργία ψηφιακών διηγήσεων
* Δημιουργία πορτφόλιο εργασιών
* Διδασκαλία χρήσης υπολογιστών
* Ασκήσεις ιδεών (brainstorming)
* Χρήση του πίνακα για εργασία ομάδας
* Πλοήγηση σε διαδραστικές ιστοσελίδες του Διαδικτύου
* Δημιουργία ημερολογίων
* Διδασκαλία έκθεσης, μαθηματικών, βιολογίας...
Βεβαίως δεν αρκούν οι δυνατότητες των διαδραστικών πινάκων, χρειάζεται και η συμβολή του δασκάλου για να μεγιστοποιηθεί το αποτέλεσμα. Ο βρετανικός οργανισμός εκπαιδευτικής τεχνολογίας BECTA μάς λέει ότι οι δάσκαλοι θα πρέπει να ασκηθούν για να εξοικειωθούν με το νέο μέσο, να διερευνήσουν το εύρος των δυνατοτήτων του και να συνεργαστούν με τους συναδέλφους τους, διαμοιραζόμενοι πόρους και πηγές υλικού.
Ακριβές και φθηνότερες λύσεις
Με τα λιγοστά εξαρτήματα που βρίσκονται στο τσαντάκι (αριστερά), έναν προβολέα και τον υπολογιστή του δασκάλου, συστήματα όπως το εικονιζόμενο της Onfinity «στήνουν» διαδραστικό πίνακα οπουδήποτε, με κόστος ιδιαίτερα προσιτό
Οσο καινοφανείς είναι για τα ελληνικά δεδομένα οι διαδραστικοί πίνακες, άλλο τόσο είναι συνηθισμένοι στις ΗΠΑ, στη Δυτική Ευρώπη ή στην... Κύπρο. Ηδη τα δημοτικά σχολεία της Βρετανίας έχουν σχεδόν στο σύνολό τους βάλει στην άκρη τους μαυροπίνακες. Εύλογα, μια πληθώρα κατασκευαστών εξειδικεύεται στο αντικείμενο, με πιο γνωστές επιχειρήσεις τις Hitachi, Panasonic, Mimio, Interwrite, Onfinity, Promethean και Smart Technologies. Το μεγαλύτερο μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς έχει η τελευταία, λόγω ακριβώς της ευκολίας χρήσης που χαρακτηρίζει τους φωτοευαίσθητους πίνακές της - χρησιμοποιούνται σε άνω των 600.000 αίθουσες διδασκαλίας σε 100 χώρες. Αλλά το κόστος ενός πλήρους συστήματος διαδραστικού πίνακα δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο: συνήθως φθάνει τις 5.000 ευρώ!
Με κόστος αντίστοιχο δέκα επιτραπέζιων υπολογιστών, φυσικό επόμενο είναι η αγορά διαδραστικών πινάκων στη χώρα μας - ακόμη και από τα ιδιωτικά σχολεία - να αντιμετωπίζεται ως είδος πολυτελείας. Αλλά, τότε, πώς μπορούμε να μιλάμε για αντικατάσταση του μαυροπίνακα;
Μία λύση μάς δίνουν συστήματα που αξιοποιούν έξυπνα τους απλούς προβολείς και υπολογιστές των σχολείων. Για παράδειγμα, οι εταιρείες e-Beam, Mimio και Onfinity παρέχουν αισθητήρες που μετατρέπουν οποιαδήποτε επιφάνεια - ακόμη και γυμνό τοίχο - σε διαδραστικό πίνακα. Εκτός του ότι το συνολικό κόστος πέφτει δραματικά (γύρω στα 500 ευρώ), δίνουν το πλεονέκτημα της εύκολης μεταφοράς και χρήσης σε κάθε αίθουσα.
Και διαδραστικά θρανία
Ενόσω εμείς συζητούμε τη διάδοση των «έξυπνων πινάκων», κάποιοι ήδη ασχολούνται με την «ολιστική μαθησιακή συμμετοχή», μέσω της διάθεσης διαδραστικών πινάκων σε... κάθε μαθητή! Δηλαδή θεωρούν ότι οι υπολογιστές των μαθητών δεν θα πρέπει να είναι ανεξάρτητοι εκείνου του δασκάλου, αλλά να επιμερίζονται τα δρώμενα στον διαδραστικό πίνακα και να επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων των μαθητών, με καταγραφή της στάσης καθενός. Ετσι, όταν ο δάσκαλος ρωτάει κάτι, δεν θα έχει «την τιμή» να απαντήσει ένα σηκωμένο χεράκι, αλλά όλοι οι μαθητές.
Η υλοποίηση αυτής της ιδέας πρωτοεμφανίστηκε από την εταιρεία NUI Group, η οποία παρουσίασε το «έξυπνο θρανίο» Smart table. Προανήγγειλε τη μαζική του διάθεση για την άνοιξη του 2009, με κόστος μόλις... 8.000 δολάρια ανά θρανίο! Ευτυχώς μια ομάδα φοιτητών του βρετανικού Πανεπιστημίου Durham ανακοίνωσε στις 16 Σεπτεμβρίου 2008 μιαν αντίστοιχη καινοτομία τους, τα δικτυωμένα θρανία SynergyNet. Και τα δύο μοντέλα θρανίων θυμίζουν έντονα την επιτραπέζια οθόνη διεπαφής Interface της Microsoft, όπου τα πάντα γίνονται με κινήσεις των δαχτύλων. Ωστόσο η εργασία των φοιτητών είναι επιχορηγούμενη από κοινοτικά κονδύλια με 1,5 εκατ. στερλίνες, με ορίζοντα δοκιμών στα σχολεία τα επόμενα τέσσερα χρόνια και προοπτική διάδοσής τους σε όλα τα δημοτικά της Βρετανίας σε μία δεκαετία. Οπότε ελπίζουμε να φθάσουν ως εμάς με πολύ χαμηλότερο κόστος!
Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν η τεχνολογία μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της εκπαίδευσης. Εχει απαντηθεί θετικά από πάμπολλες μελέτες, όπως άλλωστε διαπιστώνει κανείς με μιαν επίσκεψη στον σχετικό δικτυακό κόμβο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, www. elearningeuropa. info/. Το ζητούμενο είναι πώς ενορχηστρώνει κανείς τη διαδικασία μετάβασης στη νέα εποχή και πώς προετοιμάζει τους δασκάλους μας για την ανάληψη ενός ακόμη πιο δημιουργικού ρόλου. Χρειάζεται στρατηγική σε εθνικό επίπεδο και επίμονο μεράκι στο «πεδίο μάχης» που λέγεται σχολείο.
Πάντως, για όσους τολμούν να δοκιμάσουν, ένα πολύ διαφωτιστικό κείμενο σχετικά με τους διαδραστικούς πίνακες βρίσκεται στη διαδικτυακή διεύθυνση www2.e-yliko.gr/htmls/ arctles/smartboard.pdf/.
a.kafantaris@gmail.com
Tuesday, October 7, 2008
Οι Αμερικανοί υιοθετούν τη διδασκαλία κατ' οίκον
Το επικίνδυνο σχολείο διώχνει τους μαθητές του
Οι Αμερικανοί υιοθετούν τη διδασκαλία κατ' οίκον
Δάσκαλοι σε άμυνα
Του JULIEN BRYGO*
«Φθινοπωρινό», ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΑΓΚΑΛΟΣ.«Ποτέ δεν επέτρεψα στη φοίτησή μου στο σχολείο να βλάψει την παιδεία μου». Μαρκ ΤουέινΓια τα προβλήματα του αμερικανικού δημόσιου σχολείου, τα οποία οφείλονται στις δημοσιονομικές περικοπές, στην έλλειψη καθηγητών και στα αλλεπάλληλα κρούσματα βίας, έχουν προταθεί κατά καιρούς αρκετές «λύσεις»: από την προσφυγή στις χορηγίες ή στην ιδιωτική εκπαίδευση, μέχρι και την κατ' οίκον εκπαίδευση των μαθητών από τους ίδιους τους γονείς. Η τελευταία, μάλιστα, δεν αφορά, πια, μονάχα τις θρησκευόμενες οικογένειες οι οποίες επιδιώκουν να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τις «κακές» επιρροές. Στο Οχάιο, μια πολιτεία που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές, χτυπάει η καρδιά της «βαθιάς» Αμερικής που υποφέρει από την οικονομική κρίση και βλέπει τη συντηρητική ιδεολογία να εξαπλώνεται σε κοινωνικά στρώματα και χώρους που εύκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι κλίνουν προς τα αριστερά(1). Χαμηλά σε μια κοιλάδα, που παλιότερα ήταν γεμάτη ορυχεία, κυλάει ο ποταμός Χόκινγκ. Παντού αντηχεί το κελάηδημα των κοκκινολαίμηδων. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον κατοικεί η οικογένεια Τόμπκινς. Το σπίτι τους παρουσιάζει δύο ιδιαιτερότητες: τον τεχνητό καταρράκτη και το σαλόνι, το οποίο έχει μετατραπεί σε βιβλιοθήκη: οι τοίχοι καλύπτονται από ράφια με εκατοντάδες βιβλία κάθε είδους.Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ο πίνακας που είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό των σχολικών τάξεων, το σαλόνι των Τόμπκινς είναι μία από τις εκατοντάδες χιλιάδες ιδιωτικές αίθουσες διδασκαλίας όπου οι γονείς επιδίδονται στο «homeschooling» (στην κατ' οίκον διδασκαλία). Υπάρχουν επίσης στο σαλόνι και δύο υπολογιστές με σύνδεση υψηλής ταχύτητας στο Ιντερνετ. «Μία από τις αρχές της κατ' οίκον διδασκαλίας είναι η εξής: όταν δεν γνωρίζετε κάτι, πιθανότατα κάποιος άλλος το ξέρει. Μπορεί να πρόκειται για κάποιο χρήστη του Ιντερνετ, για γονιό από τις ομάδες της κατ' οίκον εκπαίδευσης ή για τον συγγραφέα ενός βιβλίου», εξηγεί η Τζέιν Τόμπκινς, πρώην καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης στο πανεπιστήμιο του Αθενς, που έχει αναλάβει να διδάξει τα δύο παιδιά της, τον δωδεκάχρονο Γουίλ και τη δεκαπεντάχρονη Μπέκι.Κάθε πρωί, αντί για τον όρκο υπακοής στο Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών που δίνουν οι μαθητές των αμερικανικών σχολείων, ο Γουίλ και η Μπέκι προσεύχονται και διαβάζουν εδάφια της Βίβλου.Σε αυτό το σπιτικό των αμερικάνων «homeschoolers» δεν εφαρμόζεται καμία επαναστατική εκπαιδευτική πρακτική: στην «τάξη» τα παιδιά είναι καθισμένα μπροστά στο τραπέζι και ακούνε τον «καθηγητή» να κάνει το μάθημά του. Η μόνη ορατή διαφορά με το συμβατικό αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ότι ο Γουίλ, η Μπέκι και τα δύο παιδιά ενός προτεστάντη γείτονα δεν βαθμολογούνται. Δουλεύουν ακολουθώντας τους δικούς τους ρυθμούς και μπορούν να διακόψουν το μάθημα ανά πάσα στιγμή. Το πρόγραμμά τους εμπνέεται σε μεγάλο βαθμό από τα επίσημα προγράμματα και διαμορφώθηκε κυρίως από τις δυνατότητες της μητέρας τους, αλλά και από τις δικές τους προτιμήσεις: πιάνο, ιστορία, φυσικές επιστήμες, δακτυλογράφηση... Εκ πρώτης όψεως, η περιέργειά τους είναι ανεξάντλητη.
Διακομματική επιλογήΕίτε δεξιοί, είτε αριστεροί -γιατί υπάρχει και αυτή η κατηγορία- οι οπαδοί του «homeschooling» υποστηρίζουν ότι το κυριότερο πλεονέκτημα αυτής της πρακτικής συνίσταται στην κατάργηση των στεγανών ανάμεσα στη μόρφωση και στην εκμάθηση. Η εκπαίδευση βρίσκεται παντού, όλες τις ώρες, από το πρωί ώς το βράδυ, ακόμα και κατά τη διάρκεια των Σαββατοκύριακων ή των διακοπών των παιδιών. Οι «homeschoolers» εξαπλώνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αγοράζουν τα σχολικά εγχειρίδια διά αλληλογραφίας ή μέσω του Ιντερνετ, οργανώνονται σε αυτοδιαχειριζόμενους συνεταιρισμούς οικογενειών με παρόμοιες απόψεις και φιλοδοξίες, εγγράφονται στους καταλόγους αλληλογραφίας ορισμένων μπλογκ, εξειδικευμένων ιστοσελίδων ή ομάδων προβληματισμού. Ομως το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία, τον Καναδά και σε άλλες χώρες(2) του πλανήτη.Η κυρία Τόμπκινς αποφάσισε να αποσύρει τα παιδιά της από το δημόσιο σχολείο εξαιτίας της «κακής επιρροής» του - το κυριότερο επιχείρημα της κατ' οίκον εκπαίδευσης. Η φοίτηση στο σχολείο, ακόμα και σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο, θωρείται όχι μόνο αντιπαραγωγική, αλλά και επιζήμια, δεδομένου ότι μεταδίδει αξίες τις οποίες οι γονείς θεωρούν εξαιρετικά επικίνδυνες. Τα «προοδευτικά δόγματα», οι αξίες της ανάμειξης των διάφορων κοινωνικών στρωμάτων, η έλλειψη αυστηρής πειθαρχίας, το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής και οι απόψεις που δεν συμμερίζονται την απαγόρευση των εκτρώσεων, χαρακτηρίζονται από τους γονείς αυτούς ως εμπόδια για την αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητας των μικρών χριστιανόπουλων. Οι πολύνεκρες επιθέσεις και οι συλλήψεις ομήρων που πραγματοποιήθηκαν σε πολλά λύκεια και πανεπιστημιουπόλεις έκαναν ακόμα πιο έντονη την άποψη ότι το σχολείο είναι επικίνδυνο, ακόμα και για τη σωματική ακεραιότητα των μαθητών. Εξάλλου, οι γονείς προτιμούν να διαχειρίζονται τα πάντα οι ίδιοι, φοβούμενοι μήπως χάσουν τον έλεγχο των παιδιών τους. Από την άλλη πλευρά, ο αριστεροί «homeschoolers», αυτοί που η κυρία Τόμπκινς αποκαλεί «χίπηδες», δεν συμμερίζονται τους ίδιους φόβους. Αντίθετα, εκείνο που φοβούνται είναι ότι τα σχολεία θα κατασκευάσουν πειθήνιους εγκεφάλους, αφοσιωμένους στο σύστημα, καθώς και ότι θα μεταδώσουν τα πατριωτικά και τα γραφειοκρατικά δόγματα και τις αξίες του καταναλωτισμού. Ετσι, αντίθετες αιτίες οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα: οι γονείς αποφασίζουν να αποσύρουν τα παιδιά τους από τα συστήματα συλλογικής διδασκαλίας. Το 1994, έναν χρόνο μετά τη νομιμοποίηση της κατ' οίκον εκπαίδευσης σε πενήντα πολιτείες των ΗΠΑ, η μεγαλύτερη κόρη των Τόμπκινς επέστρεψε από το σχολείο σοκαρισμένη και διηγήθηκε στη μητέρα της τις βρισιές που είχε ακούσει στην αυλή του σχολείου της.Η φωνή του ΚυρίουΜερικές ημέρες πριν, η κυρία Τόμπκινς είχε ακούσει το κήρυγμα του Τζέιμς Ντόμπσον, του διάσημου ευαγγελιστή παρουσιαστή της εκπομπής «Focus on the family» που μεταδίδεται σε ολόκληρη τη χώρα(3). «Εκείνη την εποχή, πίστευα πως όλα αυτά αφορούσαν μονάχα τους χίπηδες. Ομως ο παρουσιαστής εξήγησε ότι ήταν δυνατόν να αναλάβει κανείς την εκπαίδευση των παιδιών του με τη βοήθεια σχολικών εγχειριδίων και οικογενειακών συνεταιρισμών». Ακολούθησε τις συμβουλές του κι απέσυρε αμέσως την κόρη της από το καθολικό σχολείο.
Κι όμως, η κομητεία του Αθενς είναι μία από τις πλέον ήσυχες της χώρας. Τα δημόσια σχολεία δεν μοιάζουν καθόλου με τους «τόπους απωλείας» τους οποίους περιγράφουν διαρκώς τα μέσα ενημέρωσης που διψάνε για ιστορίες του αστυνομικού δελτίου με πρωταγωνιστές παιδιά. Το γεγονός αυτό δεν εμποδίζει την εξάπλωση των μύθων για τα φρικτά πράγματα που συμβαίνουν στις αυλές των σχολείων. Παράλληλα ωθεί κάθε χρόνο εκατοντάδες χριστιανικές οικογένειες να παίρνουν τα παιδιά τους από τα «σχολεία της κυβέρνησης» και το «ασταθές περιβάλλον τους», το οποίο είναι μολυσμένο από την «κρατική ιδεολογία». Στο 3% των μαθητών της κομητείας, η εκπαίδευση παρέχεται από τους γονείς. Δεν πρόκειται ακόμα για πλημμυρίδα, ωστόσο τα πρώτα κυματάκια έχουν κάνει την εμφάνισή τους: ενώ το 1999 ο αριθμός των οικογενειών των «homeschoolers» έφτανε τις 850.000, το 2006 είχε σχεδόν τριπλασιαστεί, ξεπερνώντας τα 2.000.000(4).Ο δεκαπεντάχρονος Τζον Κόλβιν, του οποίου η μητέρα διευθύνει εδώ και δέκα χρόνια έναν συνεταιρισμό πέντε οικογενειών, δεν έχει πατήσει ποτέ του σε σχολείο. Αυτό δεν τον εμποδίζει να έχει άποψη για τον θεσμό: «Κατά τη γνώμη μου, η κατ' οίκον εκπαίδευση αποτελεί μια σωστή λύση, δεδομένου ότι ο Μάο και οι ναζί χρησιμοποίησαν το δημόσιο σχολείο για να διαδώσουν την προπαγάνδα τους», αναλύει το θέμα ξαπλωμένος στον καναπέ. Για τον νεαρότερο αδελφό του, Μπεν, το «homeschooling» επιτρέπει κυρίως «την καλύτερη οργάνωση του προγράμματος του μαθητή και την εξασφάλιση της θρησκευτικής εκπαίδευσης». Ομως η Σάρον Κόλβιν, η μητέρα τους, δηλώνει ότι τα θρησκευτικά δεν ήταν ο μοναδικός λόγος που έκαναν αυτή την επιλογή. Και συνοψίζει: «Αρνούμαστε στο κράτος το δικαίωμα να επηρεάζει την ιδεολογία των παιδιών μας». Η πρώην φοιτήτρια του πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας επιθυμεί την κατάργηση του υπουργείου Παιδείας. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που πραγματοποίησε το υπουργείο Παιδείας για την κατ' οίκον εκπαίδευση, το 31% των γονέων που αποφασίζουν να μην εμπιστευθούν τα παιδιά τους στο σχολείο ανησυχεί για «το κλίμα και το περιβάλλον που κυριαρχεί εκεί»(5). Το 30% επιθυμεί «να δώσει στο παιδί του ηθική και θρησκευτική παιδεία», ενώ το 16,5% έχει απογοητευτεί από την «πνευματική εκπαίδευση που προσφέρουν τα σχολεία». Επίσης, προβάλλονται ορισμένες ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού (7%) ή προβλήματα υγείας, σωματικής και ψυχικής (7%). Η αμφισβήτηση του σχολείου αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Στο βιβλίο τους «Better Late Than Early» («Καλύτερα αργά παρά νωρίς»), οι αμερικανοί παιδαγωγοί Ρέιμοντ και Ντόροθι Μουρ, οι οποίοι προέρχονταν από τη θρησκευόμενη δεξιά, παρουσίασαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους: η φοίτηση των παιδιών στο σχολείο άρχιζε υπερβολικά νωρίς, ενώ αποδεικνυόταν επιζήμια, τόσο από σωματική, ηθική και διανοητική άποψη, όσο και από την πλευρά της κοινωνικοποίησης. Κατά τη γνώμη τους, έπρεπε να αρχίζει μετά την ηλικία των 8-10 ετών, αν όχι των 12. Την ίδια εποχή, άρχισε να εξαπλώνεται και στους κόλπους της αριστεράς η κριτική στον θεσμό του σχολείου ο οποίος αποσκοπούσε στη διαιώνιση των κοινωνικών ανισοτήτων. Με λίγα λόγια, η ισότητα των ευκαιριών στο σχολείο ήταν ένας μύθος, όπως εξάλλου και η ταξική ουδετερότητά του. Το κίνημα οδήγησε πολύ σύντομα στην καταγγελία της αυθαιρεσίας των πολιτισμικών στοιχείων του εκπαιδευτικού προγράμματος, της παραδοσιακής παιδαγωγικής, καθώς επίσης και στην ανάπτυξη προβληματισμού για το τι είναι γνώση και για τη σχέση ανάμεσα στον δάσκαλο και τον μαθητή. Σιγά σιγά, η κριτική του σχολείου μετατράπηκε σε κριτική των ίδιων των αρχών στις οποίες στηρίζεται το εκπαιδευτικό σύστημα, της αποστολής του και των μέσων που διαθέτει, ενώ κατέληξε στη ριζική αμφισβήτηση ακόμα και του λόγου ύπαρξης του σχολείου. Κίνημα αμφισβήτησηςΟ Ιβάν Ιλιτς (1926-2002), στο έργο του «Μια κοινωνία χωρίς σχολείο»(6), προτείνει, στηριζόμενος σε παρόμοιες αναλύσεις, την «απο-σχολειοποίηση» της κοινωνίας: το σχολείο θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την προσφορά εκπαιδευτικών αγαθών μέσα από δίκτυα που θα επέτρεπαν την ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων. Σύμφωνα με τον Ιβάν Ιλιτς, το υποχρεωτικό σχολείο, η παρατεταμένη φοίτηση και ο ανταγωνισμός για τα διπλώματα αποτελούν «ψευδοπρόοδο που συνίσταται στην παραγωγή πειθήνιων μαθητών, προετοιμασμένων να καταναλώσουν έτοιμα προγράμματα που συνέταξαν οι "αρχές" και να υπακούουν στους θεσμούς».
Η συγκεκριμένη θεματολογία εισήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον επιτυχημένο δοκιμιογράφο Τζον Κάλντγουελ Χολτ (1923-1985), ο οποίος εξέδωσε, το 1977, το διμηνιαίο περιοδικό «Growning Without Schooling», σημείο αναφοράς στην ανταλλαγή εμπειριών για τις μεθόδους της κατ' οίκον εκπαίδευσης.Ο ίδιος ο Χολτ κι ένα τμήμα της αριστεράς -ρομαντική, ελευθεριακή ή ριζοσπαστική- υιοθέτησαν αυτό που αργότερα ονομάστηκε «unschooling» (εγκατάλειψη του σχολείου, δηλαδή). Πολλοί οπαδοί της μεθόδου έρχονται, τρεις ή τέσσερις φορές το μήνα, στη δημοτική βιβλιοθήκη της πόλης Αθενς για να παραδώσουν συλλογικά μαθήματα στα παιδιά τους. Ακόμα και η Εϊμι Κινγκ, συντονίστρια των δημοτικών υπηρεσιών της πόλης για ζητήματα νεολαίας, αποφάσισε, το 2001, να βγάλει την κόρη της από το δημόσιο σχολείο της περιοχής. Εκείνη τη χρονιά, με πρωτοβουλία του προέδρου Τζορτζ Μπους, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, μεταξύ των οποίων και ο σημερινός υποψήφιος για την προεδρία Μπάρακ Ομπάμα, υιοθέτησαν με συντριπτική πλειοψηφία τον νόμο «Νο Child Left Behind» («Κανένα παιδί δεν θα εγκαταλειφθεί στη μοίρα του»), ο οποίος θεσπίζει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, διευκολύνει την πρόσβαση στα ιδιωτικά σχολεία και δημιουργεί μια πραγματική «αγορά της εκπαίδευσης» που τροφοδοτείται από τα «εκπαιδευτικά κουπόνια» (7). Για την κυρία Κινγκ, η τυποποίηση των προγραμμάτων που προέκυψε από αυτόν τον «καταστροφικό» νόμο, «έκανε το σχολείο περισσότερο άκαμπτο, τις ανισότητες ανάμεσα στους μαθητές πιο έντονες και θέσπισε ως μοναδικό εκπαιδευτικό κριτήριο την ταχύτητα με την οποία μαθαίνουν την ύλη οι μαθητές». Στο βάθος της αίθουσας, ο τριαντατριάχρονος Σκοτ Γκράντι, μουσικός, βιοκαλλιεργητής και «πατέρας και οικογενειάρχης πλήρους απασχόλησης» όπως λέει, κάνει τους λογαριασμούς του καθισμένος σε έναν καναπέ, ενώ οι δύο του κόρες, Τζόρα και Σορέλ, εκτελούν χρέη εθελοντή βιβλιοθηκάριου: «Αν σκεφτεί κανείς ότι το σχολείο αναγκάζει τα παιδιά να μένουν καθισμένα έξι ώρες τη μέρα, ο θεσμός είναι αρκετά σκληρός. Θέλω οι κόρες μου να ζουν μέσα σε ένα περιβάλλον το οποίο θα τις αφήνει ελεύθερες να μαθαίνουν αυτό που θέλουν, σε όποια ηλικία το θέλουν», εξηγεί ο οικογενειάρχης του οποίου τα εισοδήματα δεν ξεπερνούν τα 20.000 δολάρια τον χρόνο (λίγο λιγότερο από 1.000 ευρώ το μήνα). «Στο σπίτι υπάρχουν πάντοτε βιβλία πάνω στο τραπέζι και κάθε μέρα καθόμαστε για να δουλέψουμε, άλλοτε μαθηματικά, άλλοτε γραφή, άλλοτε ανάγνωση, μουσική ή καλλιτεχνικά... Μαθαίνουμε επίσης να φτιάχνουμε ψωμί, να κατασκευάζουμε μικρά σπίτια, και τους παραδίδουμε μαθήματα κριτικής σκέψης».Συλλογικά μαθήματαΗ επτάχρονη Σορέλ εξηγεί πόσο ελεύθερη αισθάνεται: «Μου αρέσει στ' αλήθεια να με διδάσκουν οι γονείς μου, γιατί μπορώ να μάθω αυτό που θέλω στην ηλικία που εγώ θέλω. Αν ήμουν στο σχολείο, έπρεπε να ακολουθώ ένα πρόγραμμα, χωρίς να μπορώ να μάθω αυτά που μαθαίνει κανείς ένα, δύο ή και τρία χρόνια αργότερα, αν και θα το ήθελα πολύ. Επιπλέον, έχω πολλές φίλες που μαθαίνουν όπως κι εγώ, στο σπίτι, κι έτσι είμαι ευχαριστημένη».
Οι γονείς της συμμετέχουν σε μια ομάδα που συγκεντρώνεται μία φορά την εβδομάδα -την αποκαλούν ομάδα και όχι συνεταιρισμό. Παρ' όλο που η ονομασία διαφέρει, η λογική παραμένει ίδια: το ζητούμενο είναι να διαπιστωθούν οι γνώσεις των γονέων και να οργανωθούν συλλογικά μαθήματα για τα παιδιά. Οκτώ οικογένειες συμμετέχουν στην ομάδα του Γκράντι, για τον οποίο «η ηλικία δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στις κοινωνικές σχέσεις. Καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας, όλοι μας μαθαίνουμε, τόσο οι νεότεροι, όσο και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Στην ομάδα μας, οι μαθητές είναι μάλλον απείθαρχοι, πράγμα που οδήγησε πρόσφατα μία από τις οικογένειες να αποσυρθεί, καθώς θεωρούσε ότι προσφέραμε υπερβολική ελευθερία στα παιδιά της. Είναι ένα από τα προβλήματα τα οποία οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε. Υπάρχει σίγουρα μια μέση οδός την οποία πρέπει να βρούμε, ανάμεσα στο να μένεις καθισμένος και σιωπηλός όλη την ημέρα και στο να κάνεις ό,τι θέλεις, όποτε το θέλεις. Ωστόσο, είναι καλό να αμφισβητείται η έννοια της εξουσίας».Οι κριτικές που διατυπώνονται ενάντια στην κατ' οίκον εκπαίδευση επικεντρώνονται όχι μονάχα στον κίνδυνο της ελλιπούς κοινωνικοποίησης, αλλά και στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Καθώς οι περισσότεροι από τους «homeschoolers» δεν διαθέτουν την παραμικρή κατάρτιση σε αυτόν τον τομέα, ενδέχεται να προσφέρουν στα παιδιά τους ελλιπή μόρφωση. Κι όμως, πολλές μελέτες αποδεικνύουν ότι οι μαθητές που προέρχονται από αυτό το σύστημα εισάγονται καλά προετοιμασμένοι στα πανεπιστήμια, καθώς και ότι οι επιδόσεις τους βρίσκονται πάνω από τον μέσο όρο.Ετσι, το 1998, ο καθηγητής Λόρενς Ράντνερ του πανεπιστημίου του Μέριλαντ έλεγξε τις γνώσεις 20.760 παιδιών που λαμβάνουν κατ' οίκον εκπαίδευση. Η βαθμολογία που συγκέντρωσαν. Σύμφωνα με τη μελέτη ήταν «εντυπωσιακά υψηλή»(8).Παρόμοια αποτελέσματα πρέπει να σταθμιστούν από το γεγονός ότι οι οπαδοί του «homeschooling» βιώνουν την επιλογή τους ως «ιερή αποστολή» και της αφιερώνουν όλα τα διαθέσιμα μέσα τους, ακόμα κι αν χρειαστεί να σφίξουν κάμποσο το ζωνάρι. Εξάλλου, στις Ηνωμένες Πολιτείες, εδώ και αρκετές δεκαετίες, το δημόσιο σχολείο έχει θυσιαστεί στον βωμό των δημοσιονομικών περικοπών, κυρίως από τις κυβερνήσεις των Ρεπουμπλικάνων(9).Ατομικό πρόγραμμαΓια να αναλάβει κανείς την εκπαίδευση των παιδιών του, οι διοικητικές διαδικασίες είναι εντυπωσιακά απλές. Στο Οχάιο, αρκεί να έχει ολοκληρώσει κανείς τις δευτεροβάθμιες σπουδές του. Οι οικογένειες υποβάλλουν στην αρχή του σχολικού έτους μια δήλωση στις τοπικές αρχές, στην οποία περιλαμβάνεται το πρόγραμμα που σκοπεύουν να ακολουθήσουν και η δέσμευση ότι τα παιδιά τους θα παρακολουθήσουν τουλάχιστον 900 ώρες μαθημάτων. Η γραφή, η ανάγνωση, η γεωγραφία, η ιστορία (των Ηνωμένων Πολιτειών και του Οχάιο), τα μαθηματικά, η γνώση του δημοκρατικού πολιτεύματος, οι φυσικές επιστήμες, η αγωγή υγείας και η πρόληψη των πυρκαγιών περιλαμβάνονται στα υποχρεωτικά μαθήματα. Οι υπάλληλοι του τοπικού «school board of education» (σχολικού συμβουλίου εκπαίδευσης) δεν κρίνουν το περιεχόμενο της διδασκαλίας: περιορίζονται στο να ελέγξουν την τήρηση του προγράμματος που παρουσίασαν οι γονείς. Ομως, δεδομένου ότι δεν προβαίνουν στον έλεγχο των γνώσεων των μαθητών, είναι πολύ εύκολο να ισχυριστεί κανείς ότι όντως δίδαξε αυτά τα μαθήματα. Ενας γυμνασιάρχης του Αθενς, ωστόσο, σχολιάζει: «Οι γονείς μπορούν, εντελώς νομότυπα, να μην στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, να ισχυριστούν ότι τους παρέχουν κατ' οίκον εκπαίδευση, και, στην πραγματικότητα, να μην κάνουν τίποτα καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου».Η κατ' οίκον εκπαίδευση νομιμοποιήθηκε το 1993 σε όλη τη χώρα χάρη στη δράση του λόμπι Home School Legal Defense Association (HSLDA), μιας ευαγγελικής οργάνωσης στην οποία συμμετέχουν περισσότερες από 80.000 οικογένειες. Το νομοθετικό πλαίσιο της κατ' οίκον εκπαίδευσης διαφέρει ανάλογα με την πολιτεία: ελάχιστα αυστηρό είναι στη Φλώριδα ή στο Τέξας όπου οι γονείς δεν χρειάζεται καν να υποβάλλουν δήλωση στις τοπικές αρχές. Αντιθέτως, είναι πολύ αυστηρό στη βόρεια Ντακότα, στην Πενσυλβάνια ή στην Καλιφόρνια(10).Στις 8 Μαΐου του 2008, το εφετείο του δεύτερου διαμερίσματος της πολιτείας της Καλιφόρνιας απαγόρευσε στους γονείς που δεν έχουν λάβει την κατάλληλη μόρφωση να αναλαμβάνουν την εκπαίδευση των παιδιών τους(11). Ξαφνικά, 170.000 μαθητές μετατράπηκαν σε παράνομους και οι γονείς τους βρέθηκαν αντιμέτωποι με κίνδυνο ποινικής δίωξης.Ο Μάικ Σμιθ, πρόεδρος της HSLDA, ξεκίνησε αμέσως εκστρατεία για την υπεράσπιση του «θεμελιώδους δικαιώματος κάθε ατόμου να εκπαιδεύει τα παιδιά του». «Στις άλλες 49 πολιτείες των ΗΠΑ, οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν ως ιδιωτικά σχολεία. Η υποχρέωση να διαθέτουν μια κατάρτιση η οποία να τους επιτρέπει να διδάσκουν δεν αποτελεί περιορισμό που προβλέπεται από το Σύνταγμα. Συνεπώς, καθένας μπορεί να εκπαιδεύει τα παιδιά του».Επικαλείται δε, μια δημοσκόπηση που πραγματοποίησε η Ellison Research του Φοίνιξ(12), σύμφωνα με την οποία το 50% των ερωτηθέντων κυρίως γονέων θεωρεί την κατ' οίκον εκπαίδευση εξίσου αποτελεσματική με αυτή στο δημόσιο σχολείο. Κατά τη γνώμη της οργάνωσης, «οφείλεται στο γεγονός ότι τα παιδιά που εκπαιδεύονται από τους γονείς τους επιτυγχάνουν συχνά καλύτερες επιδόσεις στα τεστ για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια».Στην πόλη Στιούαρτ του Οχάιο, ο Τζορτζ Γουντ, διευθυντής του τοπικού ομοσπονδιακού λυκείου αλλά και του Φόρουμ για τη Δημοκρατία στην Εκπαίδευση, μας παρουσιάζει το Many Children Left Behind(13), το συλλογικό έργο του οποίου υπήρξε ο συντονιστής. Σχολείο = ζωήΑν και ανησυχεί περισσότερο για την έλλειψη πόρων για τα σχολεία και λιγότερο για την άνθηση της κατ' οίκον διδασκαλίας, αναγνωρίζει ότι φοβάται τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η πρακτική: «Μένοντας μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον, οι επιρροές που δέχονται οι μελλοντικοί πολίτες δεν τους προετοιμάζουν για τον προβληματισμό και τη διαφορετικότητα των απόψεων που προϋποθέτει η δημοκρατία. Εάν οι γονείς περιορίσουν τις σχέσεις των παιδιών με άτομα από άλλες φυλές ή από άλλα κοινωνικά και μορφωτικά περιβάλλοντα, όταν θα φτάσουν σε ηλικία να συμμετέχουν στα κοινά, θα απορρίπτουν εξαρχής τις διαφορετικές απόψεις».Η επιχειρηματολογία συμπίπτει με εκείνη που διατυπώνει το National Education Association (ΝΕΑ), το συνδικάτο των εκπαιδευτικών, το οποίο ο Ροντ Πέιτζ, ο αρχιτέκτονας του νόμου Νο Child left Behind, αποκαλεί «τρομοκρατική ομάδα»(14).Σύμφωνα με την Τζεν Τόμσομ, δασκάλα και μέλος του ΝΕΑ, «παρ' όλα όσα θα μπορούσε κανείς να προσάψει στο σχολείο, διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στη διαμόρφωση της κουλτούρας και στη γνώση της κοινωνίας. Τα παιδιά μαθαίνουν τη ζωή, βρίσκονται αντιμέτωπα με διάφορες γνώμες, και οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα να τα απομακρύνουν από αυτό το χώρο με τη δικαιολογία ότι φοβούνται τις "κακές επιρροές"».Η Εϊμι Χάουλεϊ, ερευνήτρια στον τομέα των επιστημών της εκπαίδευσης στο πανεπιστήμιο του Αθενς, καταλήγει σε ένα συμπέρασμα που συμμερίζονται και πάρα πολλοί άλλοι παρατηρητές: η κατ' οίκον εκπαίδευση θα φτάσει -με μηχανικό τρόπο- στα όριά της. «Για να εκπαιδεύσουν μόνοι τους τα παιδιά τους, οι γονείς -και στη συγκεκριμένη περίπτωση κυρίως η μητέρα- πρέπει να δαπανήσουν υπερβολική ενέργεια. Ελάχιστοι είναι διατεθειμένοι να κάνουν τις θυσίες που απαιτεί ένα πλήρες πρόγραμμα εκπαίδευσης. Το φαινόμενο είναι περιθωριακό. Το παραδοσιακό σχολείο έχει μέλλον, δεδομένου ότι η πλειονότητα των γονέων αποφασίζει να του εμπιστευτεί τα παιδιά της, χωρίς να ανησυχεί ιδιαίτερα για το τι διδάσκεται σε αυτό. Επιπλέον, το δημόσιο σχολείο παραμένει η κυριότερη μπέιμπι-σίτερ για τα αμερικανόπουλα».1. Βλέπε Thomas Frank, «Pourquoi les pauvres votent a droite. Comment les conservateurs ont gagne le coeur des Etats-Unis (et celui des autres pays riches)», Agone, Μασσαλία, 2008. 2. Η κατ' οίκον εκπαίδευση, που έχει απαγορευθεί στη Γερμανία, άρχισε να κάνει την εμφάνισή της σε Ελβετία, Μεξικό, Ιαπωνία, Ρωσία και Ν. Αφρική. 3. ΣτΕ: Βλ. http://www.focusonthefamily.com/4. Brian D. Ray, «Research Facts on Homeschooling», National Home Education Research Institute, 10 Ιουλίου 2006, www.nheri.org.5. Homeschooling in the United States : 2003, National Center for Education Statistics, διαθέσιμο στο http://nces.ed.gov/pubs2006/homeschool.6. Ivan Illitch, «Une societe sans ecole», Seuil, 1971.7. Τα «εκπαιδευτικά κουπόνια» επιστρέφουν άμεσα στους γονείς το ποσοστό των φόρων που θα προορίζονταν για τον προϋπολογισμό της εθνικής εκπαίδευσης, έτσι ώστε να μπορούν να συμπεριφέρονται ως καταναλωτές στη σχολική αγορά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή η λύση προτάθηκε από τον νεοφιλελεύθερο οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν. 8. Lawrence Rudner, «Scholastic achievement and demographic caracteristics of home school students in 1998», Educational Policy Analysis Archives, University of Maryland, College Park, τόμος 7, nΦ8, 1999.9. Εκτός από την Καλιφόρνια, σε άλλες 22 πολιτείες παρατηρείται έλλειμμα 39 δισ. δολαρίων για το οικονομικό έτος 2008-2009, σύμφωνα με το Center on Budget and Policy Priorities. Στην Καλιφόρνια, ο κυβερνήτης Σβαρτσενέγκερ αποφάσισε περικοπές 6 δισ. δολαρίων στον προϋπολογισμό της εκπαίδευσης, οι οποίες θα προκαλέσουν την απόλυση περισσότερων από 20.000 εκπαιδευτικών κι εργαζομένων στα σχολεία. http://wsws.org/francais/News/2008/mai08/cali-m12.shtml10. Το HSLDA (http://www.hslda.org) βαθμολογεί τις πολιτείες με κριτήριο τον βαθμό ευκολίας της διαδικασίας στην οποία υποβάλλονται οι οικογένειες των homeschoolers: 10 πολιτείες δεν απαιτούν καμία δήλωση, σε 15 εφαρμόζεται «χαλαρό ρυθμιστικό πλαίσιο» (αρκεί μια δήλωση των γονιών), σε 20 εφαρμόζεται «μέτριο ρυθμιστικό πλαίσιο» και σε 6 «μια σκληρότερη νομοθεσία», βλ. www.heritage.org11. Αυτή η απόφαση ακυρώθηκε στις 10/7/2008 από άλλο δικαστήριο. 12. www.ellisonresearch.com/releases/20080424.htm13. George Wood (υπό τη διεύθυνσή του), «Many Children Left Behind : How the Νο Children Left Behind Act is Damaging Our Children and Our Schools», Forum for Education and Democracy, Beacon Press, Βοστόνη, 2004. 14. ΣτΕ: Βλ. http://www.nea.org*Ο JULIEN BRYGO είναι δημοσιογράφος.
LE-MONDE - 28/09/2008
Οι Αμερικανοί υιοθετούν τη διδασκαλία κατ' οίκον
Δάσκαλοι σε άμυνα
Του JULIEN BRYGO*
«Φθινοπωρινό», ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΑΓΚΑΛΟΣ.«Ποτέ δεν επέτρεψα στη φοίτησή μου στο σχολείο να βλάψει την παιδεία μου». Μαρκ ΤουέινΓια τα προβλήματα του αμερικανικού δημόσιου σχολείου, τα οποία οφείλονται στις δημοσιονομικές περικοπές, στην έλλειψη καθηγητών και στα αλλεπάλληλα κρούσματα βίας, έχουν προταθεί κατά καιρούς αρκετές «λύσεις»: από την προσφυγή στις χορηγίες ή στην ιδιωτική εκπαίδευση, μέχρι και την κατ' οίκον εκπαίδευση των μαθητών από τους ίδιους τους γονείς. Η τελευταία, μάλιστα, δεν αφορά, πια, μονάχα τις θρησκευόμενες οικογένειες οι οποίες επιδιώκουν να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τις «κακές» επιρροές. Στο Οχάιο, μια πολιτεία που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές, χτυπάει η καρδιά της «βαθιάς» Αμερικής που υποφέρει από την οικονομική κρίση και βλέπει τη συντηρητική ιδεολογία να εξαπλώνεται σε κοινωνικά στρώματα και χώρους που εύκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι κλίνουν προς τα αριστερά(1). Χαμηλά σε μια κοιλάδα, που παλιότερα ήταν γεμάτη ορυχεία, κυλάει ο ποταμός Χόκινγκ. Παντού αντηχεί το κελάηδημα των κοκκινολαίμηδων. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον κατοικεί η οικογένεια Τόμπκινς. Το σπίτι τους παρουσιάζει δύο ιδιαιτερότητες: τον τεχνητό καταρράκτη και το σαλόνι, το οποίο έχει μετατραπεί σε βιβλιοθήκη: οι τοίχοι καλύπτονται από ράφια με εκατοντάδες βιβλία κάθε είδους.Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ο πίνακας που είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό των σχολικών τάξεων, το σαλόνι των Τόμπκινς είναι μία από τις εκατοντάδες χιλιάδες ιδιωτικές αίθουσες διδασκαλίας όπου οι γονείς επιδίδονται στο «homeschooling» (στην κατ' οίκον διδασκαλία). Υπάρχουν επίσης στο σαλόνι και δύο υπολογιστές με σύνδεση υψηλής ταχύτητας στο Ιντερνετ. «Μία από τις αρχές της κατ' οίκον διδασκαλίας είναι η εξής: όταν δεν γνωρίζετε κάτι, πιθανότατα κάποιος άλλος το ξέρει. Μπορεί να πρόκειται για κάποιο χρήστη του Ιντερνετ, για γονιό από τις ομάδες της κατ' οίκον εκπαίδευσης ή για τον συγγραφέα ενός βιβλίου», εξηγεί η Τζέιν Τόμπκινς, πρώην καθηγήτρια ιστορίας της τέχνης στο πανεπιστήμιο του Αθενς, που έχει αναλάβει να διδάξει τα δύο παιδιά της, τον δωδεκάχρονο Γουίλ και τη δεκαπεντάχρονη Μπέκι.Κάθε πρωί, αντί για τον όρκο υπακοής στο Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών που δίνουν οι μαθητές των αμερικανικών σχολείων, ο Γουίλ και η Μπέκι προσεύχονται και διαβάζουν εδάφια της Βίβλου.Σε αυτό το σπιτικό των αμερικάνων «homeschoolers» δεν εφαρμόζεται καμία επαναστατική εκπαιδευτική πρακτική: στην «τάξη» τα παιδιά είναι καθισμένα μπροστά στο τραπέζι και ακούνε τον «καθηγητή» να κάνει το μάθημά του. Η μόνη ορατή διαφορά με το συμβατικό αμερικανικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ότι ο Γουίλ, η Μπέκι και τα δύο παιδιά ενός προτεστάντη γείτονα δεν βαθμολογούνται. Δουλεύουν ακολουθώντας τους δικούς τους ρυθμούς και μπορούν να διακόψουν το μάθημα ανά πάσα στιγμή. Το πρόγραμμά τους εμπνέεται σε μεγάλο βαθμό από τα επίσημα προγράμματα και διαμορφώθηκε κυρίως από τις δυνατότητες της μητέρας τους, αλλά και από τις δικές τους προτιμήσεις: πιάνο, ιστορία, φυσικές επιστήμες, δακτυλογράφηση... Εκ πρώτης όψεως, η περιέργειά τους είναι ανεξάντλητη.
Διακομματική επιλογήΕίτε δεξιοί, είτε αριστεροί -γιατί υπάρχει και αυτή η κατηγορία- οι οπαδοί του «homeschooling» υποστηρίζουν ότι το κυριότερο πλεονέκτημα αυτής της πρακτικής συνίσταται στην κατάργηση των στεγανών ανάμεσα στη μόρφωση και στην εκμάθηση. Η εκπαίδευση βρίσκεται παντού, όλες τις ώρες, από το πρωί ώς το βράδυ, ακόμα και κατά τη διάρκεια των Σαββατοκύριακων ή των διακοπών των παιδιών. Οι «homeschoolers» εξαπλώνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αγοράζουν τα σχολικά εγχειρίδια διά αλληλογραφίας ή μέσω του Ιντερνετ, οργανώνονται σε αυτοδιαχειριζόμενους συνεταιρισμούς οικογενειών με παρόμοιες απόψεις και φιλοδοξίες, εγγράφονται στους καταλόγους αλληλογραφίας ορισμένων μπλογκ, εξειδικευμένων ιστοσελίδων ή ομάδων προβληματισμού. Ομως το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία, τη Νέα Ζηλανδία, την Αυστραλία, τον Καναδά και σε άλλες χώρες(2) του πλανήτη.Η κυρία Τόμπκινς αποφάσισε να αποσύρει τα παιδιά της από το δημόσιο σχολείο εξαιτίας της «κακής επιρροής» του - το κυριότερο επιχείρημα της κατ' οίκον εκπαίδευσης. Η φοίτηση στο σχολείο, ακόμα και σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο, θωρείται όχι μόνο αντιπαραγωγική, αλλά και επιζήμια, δεδομένου ότι μεταδίδει αξίες τις οποίες οι γονείς θεωρούν εξαιρετικά επικίνδυνες. Τα «προοδευτικά δόγματα», οι αξίες της ανάμειξης των διάφορων κοινωνικών στρωμάτων, η έλλειψη αυστηρής πειθαρχίας, το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής και οι απόψεις που δεν συμμερίζονται την απαγόρευση των εκτρώσεων, χαρακτηρίζονται από τους γονείς αυτούς ως εμπόδια για την αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητας των μικρών χριστιανόπουλων. Οι πολύνεκρες επιθέσεις και οι συλλήψεις ομήρων που πραγματοποιήθηκαν σε πολλά λύκεια και πανεπιστημιουπόλεις έκαναν ακόμα πιο έντονη την άποψη ότι το σχολείο είναι επικίνδυνο, ακόμα και για τη σωματική ακεραιότητα των μαθητών. Εξάλλου, οι γονείς προτιμούν να διαχειρίζονται τα πάντα οι ίδιοι, φοβούμενοι μήπως χάσουν τον έλεγχο των παιδιών τους. Από την άλλη πλευρά, ο αριστεροί «homeschoolers», αυτοί που η κυρία Τόμπκινς αποκαλεί «χίπηδες», δεν συμμερίζονται τους ίδιους φόβους. Αντίθετα, εκείνο που φοβούνται είναι ότι τα σχολεία θα κατασκευάσουν πειθήνιους εγκεφάλους, αφοσιωμένους στο σύστημα, καθώς και ότι θα μεταδώσουν τα πατριωτικά και τα γραφειοκρατικά δόγματα και τις αξίες του καταναλωτισμού. Ετσι, αντίθετες αιτίες οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα: οι γονείς αποφασίζουν να αποσύρουν τα παιδιά τους από τα συστήματα συλλογικής διδασκαλίας. Το 1994, έναν χρόνο μετά τη νομιμοποίηση της κατ' οίκον εκπαίδευσης σε πενήντα πολιτείες των ΗΠΑ, η μεγαλύτερη κόρη των Τόμπκινς επέστρεψε από το σχολείο σοκαρισμένη και διηγήθηκε στη μητέρα της τις βρισιές που είχε ακούσει στην αυλή του σχολείου της.Η φωνή του ΚυρίουΜερικές ημέρες πριν, η κυρία Τόμπκινς είχε ακούσει το κήρυγμα του Τζέιμς Ντόμπσον, του διάσημου ευαγγελιστή παρουσιαστή της εκπομπής «Focus on the family» που μεταδίδεται σε ολόκληρη τη χώρα(3). «Εκείνη την εποχή, πίστευα πως όλα αυτά αφορούσαν μονάχα τους χίπηδες. Ομως ο παρουσιαστής εξήγησε ότι ήταν δυνατόν να αναλάβει κανείς την εκπαίδευση των παιδιών του με τη βοήθεια σχολικών εγχειριδίων και οικογενειακών συνεταιρισμών». Ακολούθησε τις συμβουλές του κι απέσυρε αμέσως την κόρη της από το καθολικό σχολείο.
Κι όμως, η κομητεία του Αθενς είναι μία από τις πλέον ήσυχες της χώρας. Τα δημόσια σχολεία δεν μοιάζουν καθόλου με τους «τόπους απωλείας» τους οποίους περιγράφουν διαρκώς τα μέσα ενημέρωσης που διψάνε για ιστορίες του αστυνομικού δελτίου με πρωταγωνιστές παιδιά. Το γεγονός αυτό δεν εμποδίζει την εξάπλωση των μύθων για τα φρικτά πράγματα που συμβαίνουν στις αυλές των σχολείων. Παράλληλα ωθεί κάθε χρόνο εκατοντάδες χριστιανικές οικογένειες να παίρνουν τα παιδιά τους από τα «σχολεία της κυβέρνησης» και το «ασταθές περιβάλλον τους», το οποίο είναι μολυσμένο από την «κρατική ιδεολογία». Στο 3% των μαθητών της κομητείας, η εκπαίδευση παρέχεται από τους γονείς. Δεν πρόκειται ακόμα για πλημμυρίδα, ωστόσο τα πρώτα κυματάκια έχουν κάνει την εμφάνισή τους: ενώ το 1999 ο αριθμός των οικογενειών των «homeschoolers» έφτανε τις 850.000, το 2006 είχε σχεδόν τριπλασιαστεί, ξεπερνώντας τα 2.000.000(4).Ο δεκαπεντάχρονος Τζον Κόλβιν, του οποίου η μητέρα διευθύνει εδώ και δέκα χρόνια έναν συνεταιρισμό πέντε οικογενειών, δεν έχει πατήσει ποτέ του σε σχολείο. Αυτό δεν τον εμποδίζει να έχει άποψη για τον θεσμό: «Κατά τη γνώμη μου, η κατ' οίκον εκπαίδευση αποτελεί μια σωστή λύση, δεδομένου ότι ο Μάο και οι ναζί χρησιμοποίησαν το δημόσιο σχολείο για να διαδώσουν την προπαγάνδα τους», αναλύει το θέμα ξαπλωμένος στον καναπέ. Για τον νεαρότερο αδελφό του, Μπεν, το «homeschooling» επιτρέπει κυρίως «την καλύτερη οργάνωση του προγράμματος του μαθητή και την εξασφάλιση της θρησκευτικής εκπαίδευσης». Ομως η Σάρον Κόλβιν, η μητέρα τους, δηλώνει ότι τα θρησκευτικά δεν ήταν ο μοναδικός λόγος που έκαναν αυτή την επιλογή. Και συνοψίζει: «Αρνούμαστε στο κράτος το δικαίωμα να επηρεάζει την ιδεολογία των παιδιών μας». Η πρώην φοιτήτρια του πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας επιθυμεί την κατάργηση του υπουργείου Παιδείας. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που πραγματοποίησε το υπουργείο Παιδείας για την κατ' οίκον εκπαίδευση, το 31% των γονέων που αποφασίζουν να μην εμπιστευθούν τα παιδιά τους στο σχολείο ανησυχεί για «το κλίμα και το περιβάλλον που κυριαρχεί εκεί»(5). Το 30% επιθυμεί «να δώσει στο παιδί του ηθική και θρησκευτική παιδεία», ενώ το 16,5% έχει απογοητευτεί από την «πνευματική εκπαίδευση που προσφέρουν τα σχολεία». Επίσης, προβάλλονται ορισμένες ιδιαίτερες ανάγκες του παιδιού (7%) ή προβλήματα υγείας, σωματικής και ψυχικής (7%). Η αμφισβήτηση του σχολείου αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Στο βιβλίο τους «Better Late Than Early» («Καλύτερα αργά παρά νωρίς»), οι αμερικανοί παιδαγωγοί Ρέιμοντ και Ντόροθι Μουρ, οι οποίοι προέρχονταν από τη θρησκευόμενη δεξιά, παρουσίασαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους: η φοίτηση των παιδιών στο σχολείο άρχιζε υπερβολικά νωρίς, ενώ αποδεικνυόταν επιζήμια, τόσο από σωματική, ηθική και διανοητική άποψη, όσο και από την πλευρά της κοινωνικοποίησης. Κατά τη γνώμη τους, έπρεπε να αρχίζει μετά την ηλικία των 8-10 ετών, αν όχι των 12. Την ίδια εποχή, άρχισε να εξαπλώνεται και στους κόλπους της αριστεράς η κριτική στον θεσμό του σχολείου ο οποίος αποσκοπούσε στη διαιώνιση των κοινωνικών ανισοτήτων. Με λίγα λόγια, η ισότητα των ευκαιριών στο σχολείο ήταν ένας μύθος, όπως εξάλλου και η ταξική ουδετερότητά του. Το κίνημα οδήγησε πολύ σύντομα στην καταγγελία της αυθαιρεσίας των πολιτισμικών στοιχείων του εκπαιδευτικού προγράμματος, της παραδοσιακής παιδαγωγικής, καθώς επίσης και στην ανάπτυξη προβληματισμού για το τι είναι γνώση και για τη σχέση ανάμεσα στον δάσκαλο και τον μαθητή. Σιγά σιγά, η κριτική του σχολείου μετατράπηκε σε κριτική των ίδιων των αρχών στις οποίες στηρίζεται το εκπαιδευτικό σύστημα, της αποστολής του και των μέσων που διαθέτει, ενώ κατέληξε στη ριζική αμφισβήτηση ακόμα και του λόγου ύπαρξης του σχολείου. Κίνημα αμφισβήτησηςΟ Ιβάν Ιλιτς (1926-2002), στο έργο του «Μια κοινωνία χωρίς σχολείο»(6), προτείνει, στηριζόμενος σε παρόμοιες αναλύσεις, την «απο-σχολειοποίηση» της κοινωνίας: το σχολείο θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την προσφορά εκπαιδευτικών αγαθών μέσα από δίκτυα που θα επέτρεπαν την ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων. Σύμφωνα με τον Ιβάν Ιλιτς, το υποχρεωτικό σχολείο, η παρατεταμένη φοίτηση και ο ανταγωνισμός για τα διπλώματα αποτελούν «ψευδοπρόοδο που συνίσταται στην παραγωγή πειθήνιων μαθητών, προετοιμασμένων να καταναλώσουν έτοιμα προγράμματα που συνέταξαν οι "αρχές" και να υπακούουν στους θεσμούς».
Η συγκεκριμένη θεματολογία εισήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον επιτυχημένο δοκιμιογράφο Τζον Κάλντγουελ Χολτ (1923-1985), ο οποίος εξέδωσε, το 1977, το διμηνιαίο περιοδικό «Growning Without Schooling», σημείο αναφοράς στην ανταλλαγή εμπειριών για τις μεθόδους της κατ' οίκον εκπαίδευσης.Ο ίδιος ο Χολτ κι ένα τμήμα της αριστεράς -ρομαντική, ελευθεριακή ή ριζοσπαστική- υιοθέτησαν αυτό που αργότερα ονομάστηκε «unschooling» (εγκατάλειψη του σχολείου, δηλαδή). Πολλοί οπαδοί της μεθόδου έρχονται, τρεις ή τέσσερις φορές το μήνα, στη δημοτική βιβλιοθήκη της πόλης Αθενς για να παραδώσουν συλλογικά μαθήματα στα παιδιά τους. Ακόμα και η Εϊμι Κινγκ, συντονίστρια των δημοτικών υπηρεσιών της πόλης για ζητήματα νεολαίας, αποφάσισε, το 2001, να βγάλει την κόρη της από το δημόσιο σχολείο της περιοχής. Εκείνη τη χρονιά, με πρωτοβουλία του προέδρου Τζορτζ Μπους, Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, μεταξύ των οποίων και ο σημερινός υποψήφιος για την προεδρία Μπάρακ Ομπάμα, υιοθέτησαν με συντριπτική πλειοψηφία τον νόμο «Νο Child Left Behind» («Κανένα παιδί δεν θα εγκαταλειφθεί στη μοίρα του»), ο οποίος θεσπίζει τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, διευκολύνει την πρόσβαση στα ιδιωτικά σχολεία και δημιουργεί μια πραγματική «αγορά της εκπαίδευσης» που τροφοδοτείται από τα «εκπαιδευτικά κουπόνια» (7). Για την κυρία Κινγκ, η τυποποίηση των προγραμμάτων που προέκυψε από αυτόν τον «καταστροφικό» νόμο, «έκανε το σχολείο περισσότερο άκαμπτο, τις ανισότητες ανάμεσα στους μαθητές πιο έντονες και θέσπισε ως μοναδικό εκπαιδευτικό κριτήριο την ταχύτητα με την οποία μαθαίνουν την ύλη οι μαθητές». Στο βάθος της αίθουσας, ο τριαντατριάχρονος Σκοτ Γκράντι, μουσικός, βιοκαλλιεργητής και «πατέρας και οικογενειάρχης πλήρους απασχόλησης» όπως λέει, κάνει τους λογαριασμούς του καθισμένος σε έναν καναπέ, ενώ οι δύο του κόρες, Τζόρα και Σορέλ, εκτελούν χρέη εθελοντή βιβλιοθηκάριου: «Αν σκεφτεί κανείς ότι το σχολείο αναγκάζει τα παιδιά να μένουν καθισμένα έξι ώρες τη μέρα, ο θεσμός είναι αρκετά σκληρός. Θέλω οι κόρες μου να ζουν μέσα σε ένα περιβάλλον το οποίο θα τις αφήνει ελεύθερες να μαθαίνουν αυτό που θέλουν, σε όποια ηλικία το θέλουν», εξηγεί ο οικογενειάρχης του οποίου τα εισοδήματα δεν ξεπερνούν τα 20.000 δολάρια τον χρόνο (λίγο λιγότερο από 1.000 ευρώ το μήνα). «Στο σπίτι υπάρχουν πάντοτε βιβλία πάνω στο τραπέζι και κάθε μέρα καθόμαστε για να δουλέψουμε, άλλοτε μαθηματικά, άλλοτε γραφή, άλλοτε ανάγνωση, μουσική ή καλλιτεχνικά... Μαθαίνουμε επίσης να φτιάχνουμε ψωμί, να κατασκευάζουμε μικρά σπίτια, και τους παραδίδουμε μαθήματα κριτικής σκέψης».Συλλογικά μαθήματαΗ επτάχρονη Σορέλ εξηγεί πόσο ελεύθερη αισθάνεται: «Μου αρέσει στ' αλήθεια να με διδάσκουν οι γονείς μου, γιατί μπορώ να μάθω αυτό που θέλω στην ηλικία που εγώ θέλω. Αν ήμουν στο σχολείο, έπρεπε να ακολουθώ ένα πρόγραμμα, χωρίς να μπορώ να μάθω αυτά που μαθαίνει κανείς ένα, δύο ή και τρία χρόνια αργότερα, αν και θα το ήθελα πολύ. Επιπλέον, έχω πολλές φίλες που μαθαίνουν όπως κι εγώ, στο σπίτι, κι έτσι είμαι ευχαριστημένη».
Οι γονείς της συμμετέχουν σε μια ομάδα που συγκεντρώνεται μία φορά την εβδομάδα -την αποκαλούν ομάδα και όχι συνεταιρισμό. Παρ' όλο που η ονομασία διαφέρει, η λογική παραμένει ίδια: το ζητούμενο είναι να διαπιστωθούν οι γνώσεις των γονέων και να οργανωθούν συλλογικά μαθήματα για τα παιδιά. Οκτώ οικογένειες συμμετέχουν στην ομάδα του Γκράντι, για τον οποίο «η ηλικία δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στις κοινωνικές σχέσεις. Καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας, όλοι μας μαθαίνουμε, τόσο οι νεότεροι, όσο και τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Στην ομάδα μας, οι μαθητές είναι μάλλον απείθαρχοι, πράγμα που οδήγησε πρόσφατα μία από τις οικογένειες να αποσυρθεί, καθώς θεωρούσε ότι προσφέραμε υπερβολική ελευθερία στα παιδιά της. Είναι ένα από τα προβλήματα τα οποία οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε. Υπάρχει σίγουρα μια μέση οδός την οποία πρέπει να βρούμε, ανάμεσα στο να μένεις καθισμένος και σιωπηλός όλη την ημέρα και στο να κάνεις ό,τι θέλεις, όποτε το θέλεις. Ωστόσο, είναι καλό να αμφισβητείται η έννοια της εξουσίας».Οι κριτικές που διατυπώνονται ενάντια στην κατ' οίκον εκπαίδευση επικεντρώνονται όχι μονάχα στον κίνδυνο της ελλιπούς κοινωνικοποίησης, αλλά και στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Καθώς οι περισσότεροι από τους «homeschoolers» δεν διαθέτουν την παραμικρή κατάρτιση σε αυτόν τον τομέα, ενδέχεται να προσφέρουν στα παιδιά τους ελλιπή μόρφωση. Κι όμως, πολλές μελέτες αποδεικνύουν ότι οι μαθητές που προέρχονται από αυτό το σύστημα εισάγονται καλά προετοιμασμένοι στα πανεπιστήμια, καθώς και ότι οι επιδόσεις τους βρίσκονται πάνω από τον μέσο όρο.Ετσι, το 1998, ο καθηγητής Λόρενς Ράντνερ του πανεπιστημίου του Μέριλαντ έλεγξε τις γνώσεις 20.760 παιδιών που λαμβάνουν κατ' οίκον εκπαίδευση. Η βαθμολογία που συγκέντρωσαν. Σύμφωνα με τη μελέτη ήταν «εντυπωσιακά υψηλή»(8).Παρόμοια αποτελέσματα πρέπει να σταθμιστούν από το γεγονός ότι οι οπαδοί του «homeschooling» βιώνουν την επιλογή τους ως «ιερή αποστολή» και της αφιερώνουν όλα τα διαθέσιμα μέσα τους, ακόμα κι αν χρειαστεί να σφίξουν κάμποσο το ζωνάρι. Εξάλλου, στις Ηνωμένες Πολιτείες, εδώ και αρκετές δεκαετίες, το δημόσιο σχολείο έχει θυσιαστεί στον βωμό των δημοσιονομικών περικοπών, κυρίως από τις κυβερνήσεις των Ρεπουμπλικάνων(9).Ατομικό πρόγραμμαΓια να αναλάβει κανείς την εκπαίδευση των παιδιών του, οι διοικητικές διαδικασίες είναι εντυπωσιακά απλές. Στο Οχάιο, αρκεί να έχει ολοκληρώσει κανείς τις δευτεροβάθμιες σπουδές του. Οι οικογένειες υποβάλλουν στην αρχή του σχολικού έτους μια δήλωση στις τοπικές αρχές, στην οποία περιλαμβάνεται το πρόγραμμα που σκοπεύουν να ακολουθήσουν και η δέσμευση ότι τα παιδιά τους θα παρακολουθήσουν τουλάχιστον 900 ώρες μαθημάτων. Η γραφή, η ανάγνωση, η γεωγραφία, η ιστορία (των Ηνωμένων Πολιτειών και του Οχάιο), τα μαθηματικά, η γνώση του δημοκρατικού πολιτεύματος, οι φυσικές επιστήμες, η αγωγή υγείας και η πρόληψη των πυρκαγιών περιλαμβάνονται στα υποχρεωτικά μαθήματα. Οι υπάλληλοι του τοπικού «school board of education» (σχολικού συμβουλίου εκπαίδευσης) δεν κρίνουν το περιεχόμενο της διδασκαλίας: περιορίζονται στο να ελέγξουν την τήρηση του προγράμματος που παρουσίασαν οι γονείς. Ομως, δεδομένου ότι δεν προβαίνουν στον έλεγχο των γνώσεων των μαθητών, είναι πολύ εύκολο να ισχυριστεί κανείς ότι όντως δίδαξε αυτά τα μαθήματα. Ενας γυμνασιάρχης του Αθενς, ωστόσο, σχολιάζει: «Οι γονείς μπορούν, εντελώς νομότυπα, να μην στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο, να ισχυριστούν ότι τους παρέχουν κατ' οίκον εκπαίδευση, και, στην πραγματικότητα, να μην κάνουν τίποτα καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου».Η κατ' οίκον εκπαίδευση νομιμοποιήθηκε το 1993 σε όλη τη χώρα χάρη στη δράση του λόμπι Home School Legal Defense Association (HSLDA), μιας ευαγγελικής οργάνωσης στην οποία συμμετέχουν περισσότερες από 80.000 οικογένειες. Το νομοθετικό πλαίσιο της κατ' οίκον εκπαίδευσης διαφέρει ανάλογα με την πολιτεία: ελάχιστα αυστηρό είναι στη Φλώριδα ή στο Τέξας όπου οι γονείς δεν χρειάζεται καν να υποβάλλουν δήλωση στις τοπικές αρχές. Αντιθέτως, είναι πολύ αυστηρό στη βόρεια Ντακότα, στην Πενσυλβάνια ή στην Καλιφόρνια(10).Στις 8 Μαΐου του 2008, το εφετείο του δεύτερου διαμερίσματος της πολιτείας της Καλιφόρνιας απαγόρευσε στους γονείς που δεν έχουν λάβει την κατάλληλη μόρφωση να αναλαμβάνουν την εκπαίδευση των παιδιών τους(11). Ξαφνικά, 170.000 μαθητές μετατράπηκαν σε παράνομους και οι γονείς τους βρέθηκαν αντιμέτωποι με κίνδυνο ποινικής δίωξης.Ο Μάικ Σμιθ, πρόεδρος της HSLDA, ξεκίνησε αμέσως εκστρατεία για την υπεράσπιση του «θεμελιώδους δικαιώματος κάθε ατόμου να εκπαιδεύει τα παιδιά του». «Στις άλλες 49 πολιτείες των ΗΠΑ, οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν ως ιδιωτικά σχολεία. Η υποχρέωση να διαθέτουν μια κατάρτιση η οποία να τους επιτρέπει να διδάσκουν δεν αποτελεί περιορισμό που προβλέπεται από το Σύνταγμα. Συνεπώς, καθένας μπορεί να εκπαιδεύει τα παιδιά του».Επικαλείται δε, μια δημοσκόπηση που πραγματοποίησε η Ellison Research του Φοίνιξ(12), σύμφωνα με την οποία το 50% των ερωτηθέντων κυρίως γονέων θεωρεί την κατ' οίκον εκπαίδευση εξίσου αποτελεσματική με αυτή στο δημόσιο σχολείο. Κατά τη γνώμη της οργάνωσης, «οφείλεται στο γεγονός ότι τα παιδιά που εκπαιδεύονται από τους γονείς τους επιτυγχάνουν συχνά καλύτερες επιδόσεις στα τεστ για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια».Στην πόλη Στιούαρτ του Οχάιο, ο Τζορτζ Γουντ, διευθυντής του τοπικού ομοσπονδιακού λυκείου αλλά και του Φόρουμ για τη Δημοκρατία στην Εκπαίδευση, μας παρουσιάζει το Many Children Left Behind(13), το συλλογικό έργο του οποίου υπήρξε ο συντονιστής. Σχολείο = ζωήΑν και ανησυχεί περισσότερο για την έλλειψη πόρων για τα σχολεία και λιγότερο για την άνθηση της κατ' οίκον διδασκαλίας, αναγνωρίζει ότι φοβάται τις μακροπρόθεσμες συνέπειες που μπορεί να έχει αυτή η πρακτική: «Μένοντας μέσα στο οικογενειακό τους περιβάλλον, οι επιρροές που δέχονται οι μελλοντικοί πολίτες δεν τους προετοιμάζουν για τον προβληματισμό και τη διαφορετικότητα των απόψεων που προϋποθέτει η δημοκρατία. Εάν οι γονείς περιορίσουν τις σχέσεις των παιδιών με άτομα από άλλες φυλές ή από άλλα κοινωνικά και μορφωτικά περιβάλλοντα, όταν θα φτάσουν σε ηλικία να συμμετέχουν στα κοινά, θα απορρίπτουν εξαρχής τις διαφορετικές απόψεις».Η επιχειρηματολογία συμπίπτει με εκείνη που διατυπώνει το National Education Association (ΝΕΑ), το συνδικάτο των εκπαιδευτικών, το οποίο ο Ροντ Πέιτζ, ο αρχιτέκτονας του νόμου Νο Child left Behind, αποκαλεί «τρομοκρατική ομάδα»(14).Σύμφωνα με την Τζεν Τόμσομ, δασκάλα και μέλος του ΝΕΑ, «παρ' όλα όσα θα μπορούσε κανείς να προσάψει στο σχολείο, διαδραματίζει θεμελιώδη ρόλο στη διαμόρφωση της κουλτούρας και στη γνώση της κοινωνίας. Τα παιδιά μαθαίνουν τη ζωή, βρίσκονται αντιμέτωπα με διάφορες γνώμες, και οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα να τα απομακρύνουν από αυτό το χώρο με τη δικαιολογία ότι φοβούνται τις "κακές επιρροές"».Η Εϊμι Χάουλεϊ, ερευνήτρια στον τομέα των επιστημών της εκπαίδευσης στο πανεπιστήμιο του Αθενς, καταλήγει σε ένα συμπέρασμα που συμμερίζονται και πάρα πολλοί άλλοι παρατηρητές: η κατ' οίκον εκπαίδευση θα φτάσει -με μηχανικό τρόπο- στα όριά της. «Για να εκπαιδεύσουν μόνοι τους τα παιδιά τους, οι γονείς -και στη συγκεκριμένη περίπτωση κυρίως η μητέρα- πρέπει να δαπανήσουν υπερβολική ενέργεια. Ελάχιστοι είναι διατεθειμένοι να κάνουν τις θυσίες που απαιτεί ένα πλήρες πρόγραμμα εκπαίδευσης. Το φαινόμενο είναι περιθωριακό. Το παραδοσιακό σχολείο έχει μέλλον, δεδομένου ότι η πλειονότητα των γονέων αποφασίζει να του εμπιστευτεί τα παιδιά της, χωρίς να ανησυχεί ιδιαίτερα για το τι διδάσκεται σε αυτό. Επιπλέον, το δημόσιο σχολείο παραμένει η κυριότερη μπέιμπι-σίτερ για τα αμερικανόπουλα».1. Βλέπε Thomas Frank, «Pourquoi les pauvres votent a droite. Comment les conservateurs ont gagne le coeur des Etats-Unis (et celui des autres pays riches)», Agone, Μασσαλία, 2008. 2. Η κατ' οίκον εκπαίδευση, που έχει απαγορευθεί στη Γερμανία, άρχισε να κάνει την εμφάνισή της σε Ελβετία, Μεξικό, Ιαπωνία, Ρωσία και Ν. Αφρική. 3. ΣτΕ: Βλ. http://www.focusonthefamily.com/4. Brian D. Ray, «Research Facts on Homeschooling», National Home Education Research Institute, 10 Ιουλίου 2006, www.nheri.org.5. Homeschooling in the United States : 2003, National Center for Education Statistics, διαθέσιμο στο http://nces.ed.gov/pubs2006/homeschool.6. Ivan Illitch, «Une societe sans ecole», Seuil, 1971.7. Τα «εκπαιδευτικά κουπόνια» επιστρέφουν άμεσα στους γονείς το ποσοστό των φόρων που θα προορίζονταν για τον προϋπολογισμό της εθνικής εκπαίδευσης, έτσι ώστε να μπορούν να συμπεριφέρονται ως καταναλωτές στη σχολική αγορά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή η λύση προτάθηκε από τον νεοφιλελεύθερο οικονομολόγο Μίλτον Φρίντμαν. 8. Lawrence Rudner, «Scholastic achievement and demographic caracteristics of home school students in 1998», Educational Policy Analysis Archives, University of Maryland, College Park, τόμος 7, nΦ8, 1999.9. Εκτός από την Καλιφόρνια, σε άλλες 22 πολιτείες παρατηρείται έλλειμμα 39 δισ. δολαρίων για το οικονομικό έτος 2008-2009, σύμφωνα με το Center on Budget and Policy Priorities. Στην Καλιφόρνια, ο κυβερνήτης Σβαρτσενέγκερ αποφάσισε περικοπές 6 δισ. δολαρίων στον προϋπολογισμό της εκπαίδευσης, οι οποίες θα προκαλέσουν την απόλυση περισσότερων από 20.000 εκπαιδευτικών κι εργαζομένων στα σχολεία. http://wsws.org/francais/News/2008/mai08/cali-m12.shtml10. Το HSLDA (http://www.hslda.org) βαθμολογεί τις πολιτείες με κριτήριο τον βαθμό ευκολίας της διαδικασίας στην οποία υποβάλλονται οι οικογένειες των homeschoolers: 10 πολιτείες δεν απαιτούν καμία δήλωση, σε 15 εφαρμόζεται «χαλαρό ρυθμιστικό πλαίσιο» (αρκεί μια δήλωση των γονιών), σε 20 εφαρμόζεται «μέτριο ρυθμιστικό πλαίσιο» και σε 6 «μια σκληρότερη νομοθεσία», βλ. www.heritage.org11. Αυτή η απόφαση ακυρώθηκε στις 10/7/2008 από άλλο δικαστήριο. 12. www.ellisonresearch.com/releases/20080424.htm13. George Wood (υπό τη διεύθυνσή του), «Many Children Left Behind : How the Νο Children Left Behind Act is Damaging Our Children and Our Schools», Forum for Education and Democracy, Beacon Press, Βοστόνη, 2004. 14. ΣτΕ: Βλ. http://www.nea.org*Ο JULIEN BRYGO είναι δημοσιογράφος.
LE-MONDE - 28/09/2008
Friday, October 3, 2008
Εισάγονται στα ΑΕΙ με... «πτυχίο παπαγαλίας»
21/09/2008 Καθημερινή
Εισάγονται στα ΑΕΙ με... «πτυχίο παπαγαλίας» Επτά καθηγητές πανεπιστημίων μιλούν για τις «αδυναμίες» των πρωτοετών φοιτητών
Του Αποστολου Λακασα
«Πρωκυμαίνου...». Ναι, πρόκειται για το γνωστό «προκειμένου», όπως το έγραψε (μάλλον μη αστειευόμενη) στην κόλλα των εξετάσεων φοιτήτρια τμήματος κεντρικού πανεπιστημίου, και μάλιστα περιζήτητου, άρα υψηλόβαθμου. Σε λίγες ημέρες αρχίζει το νέο ακαδημαϊκό έτος, και οι πρωτοετείς φοιτητές θα πάρουν το «βάπτισμα» στην καινούργια τους ζωή, που (θεωρητικώς) απαιτεί να ξεχάσουν τα θρανία της τάξης, δηλαδή, στην πράξη να ξεχάσουν την «παπαγαλία» και να υιοθετήσουν τον συνδυαστικό τρόπο μελέτης. Μπορούν; Εχουν την ικανότητα να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης; Και αν όχι, ασφαλώς δεν φταίνε μόνο αυτοί.Η πλειονότητα εισέρχεται στο πανεπιστήμιο με σημαντικότατες ελλείψεις, παρατηρούν οι πανεπιστημιακοί που μίλησαν στην «Κ», περιγράφοντας τις δυσκολίες φοιτητών, που είναι δηλωτικές και της αδυναμίας του λυκείου να προσφέρει ουσιαστική γνώση και ανάπτυξη κριτικής σκέψης. Μπορεί να υπάρχουν ακραίες περιπτώσεις –όπως αυτή του ανορθόγραφου «προκειμένου», καθώς και η περισπωμένη στο «ε», σε γραπτό φοιτητή φιλολογίας- όμως οι περισσότεροι πάσχουν στην ικανότητα της συνδυαστικής μελέτης και της κριτικής σκέψης.«Η παπαγαλία που υιοθετούν στην υποχρεωτική εκπαίδευση έχει στοιχειώσει τα παιδιά. Το γυμνάσιο και το λύκειο τα έχουν καταστρέψει. Οι μαθητές δεν μπορούν να σκεφτούν, δεν μπορούν να συνδυάσουν τις πληροφορίες κριτικά. Απλώς παίρνουν μηχανιστικά γνώσεις», παρατηρεί, μιλώντας στην «Κ» η πανεπιστημιακός στο Βιολογικό Αθηνών κ. Σόνια Τσιτίλου.Μάλιστα, σε ορισμένα τμήματα οι καθηγητές έχουν αναγκαστεί να «εφεύρουν» μαθήματα τα οποία ουσιαστικά θα βοηθήσουν τους πρωτοετείς φοιτητές να βελτιώσουν το επίπεδό τους ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. «Πρόκειται για μαθήματα που «γεφυρώνουν» το λύκειο με το πανεπιστήμιο», ανέφερε στην «Κ» ο φυσικός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Χρήστος Τρικαλινός.Οι ελλείψεις των φοιτητών έχουν ως άμεση συνέπεια να υποβαθμίζεται το έργο στα πανεπιστήμια, και θέτουν επιτακτικά την ανάγκη για ένα ουσιαστικό διάλογο τόσο για το περιεχόμενο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης όσο και για το (νέο) σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ.
Βιολογία: «Ζητούμενο η σαφήνεια»!«Οι φοιτητές πρέπει να γνωρίζουν ότι για την επιτυχία στις θετικές επιστήμες απαραίτητο είναι να ξέρουν καλά Eλληνικά, ώστε να εκφράσουν αυτό που θέλουν με σαφήνεια και λακωνικότητα. Πράγμα που δεν συμβαίνει», ανέφερε στην «Κ» η επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σόνια Τσιτίλου. Η ίδια τονίζει ότι τα περισσότερα γραπτά των φοιτητών στις εξετάσεις δεν είναι κατανοητά, ενώ η πλειονότητα των φοιτητών χρησιμοποιεί ως ρήματα μόνο το «είναι» και το «γίνεται»! «Αφήστε τα ορθογραφικά λάθη», μας λέει, ενώ ούτε λόγος για συνδυαστικές απαντήσεις και κριτική σκέψη. «Στις εξετάσεις συνηθίζουμε να βάζουμε συνδυαστικές ερωτήσεις– θέματα από διάφορα κεφάλαια της ύλης. Πώς απαντούν οι φοιτητές; Το 70% ή και περισσότεροι πιάνονται από μία λέξη του θέματος και αρχίζουν την παπαγαλία, χωρίς όμως να απαντούν επί της ουσίας. Μόνο ένα 10% δείχνει να έχει καταλάβει το μάθημα και να απαντούν σωστά», καταλήγει η κ. Τσιτίλου.
Αρχαία Ελληνικά: «Περισπωμένη και στο ε;»Μα, περισπωμένη στην προπαραλήγουσα και στο «ε»; Και να το βλέπεις αυτό σε γραπτά φοιτητών φιλολογικού τμήματος; Συνέβη, και είναι μεταξύ των ενδεικτικών παραδειγμάτων που τόνισε στην «Κ» ο καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας και πρόεδρος του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ανδρέας Βοσκός. Ο ίδιος ανέφερε ότι σε εξετάσεις δόθηκε προς μετάφραση ένα αρχαίο κείμενο. Ομως, ο καθηγητής είχε αφαιρέσει δύο γραμμές από το κείμενο. Τελικά, κατά τη διόρθωση των γραπτών βρέθηκαν φοιτητές που είχαν γράψει άψογα την μετάφραση αυτούσιου του κειμένου μαζί με τις γραμμές που είχε αφαιρέσει ο καθηγητής. Ο λόγος; Διότι την είχαν μάθει παπαγαλία και δεν αντιλήφθηκαν ότι έλειπαν δύο γραμμές, που δεν έπρεπε να μεταφραστούν. «Κρίνοντας επιεικώς, το 50% των νέων φοιτητών παίρνουν κάτω από τη βάση στα αρχαία ελληνικά. Το κυριότερο είναι ότι μαθαίνουν μηχανιστικά. Η κατάσταση στη σχολή επιβαρύνεται από τις μετεγγραφές φοιτητών...», αναφέρει ο κ. Βοσκός.
Μαθηματικά: «Αδυνατούν να παρακολουθήσουν»«Έχουμε εισαγάγει στο πρώτο έτος το μάθημα των Γενικών Μαθηματικών, με σκοπό να καλυφθούν κάπως οι ελλείψεις που έχουν οι πρωτοετείς φοιτητές. Εκτιμώ ότι περισσότεροι από το 50% των νέων φοιτητών έχουν ελλείψεις σε τέτοιο βαθμό που αδυνατούν να παρακολουθήσουν το τμήμα», λέει –μιλώντας στην «Κ»– ο καθηγητής και πρόεδρος του Μαθηματικού Αθηνών κ. Γρηγόρης Καλογερόπουλος. Το κύριο πρόβλημα, βέβαια, είναι ο μηχανιστικός τρόπος με τον οποίο μελετούν οι μαθητές στην υποχρεωτική εκπαίδευση. «Ενώ τα Μαθηματικά είναι μία επαγωγική διαδικασία που απαιτεί συνδυαστική και κριτική σκέψη, αυτό δεν μπορούν να το κάνουν οι φοιτητές», λέει ο κ. Καλογερόπουλος. Και καταλήγει: «Σημαντικό επίσης πρόβλημα είναι ότι, παρ’ όλο που οι σπουδές των Μαθηματικών ανοίγουν πολλούς επαγγελματικούς δρόμους, η πλειονότητα των φοιτητών δεν έχουν μεταξύ των πρώτων τους επιλογών το τμήμα, με αποτέλεσμα να μην έχουν εστιάσει στο μάθημα».
Πολυτεχνείο: «Αυτό το κεφάλαιο είναι στην ύλη;»«Κύριε, κύριε, αυτό το κεφάλαιο είναι στην ύλη;». Συνέβη στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, με τους άριστους εισακτέους. Την ερώτηση υπέβαλε φοιτητής στον καθηγητή κ. Βασίλη Παπάζογλου, στο τμήμα Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών. «Και όμως συνέβη», επαναλαμβάνει ο καθηγητής μπροστά στην δυσπιστία μας εάν σοβαρολογεί. «Οι πρωτοετείς έχουν την κεκτημένη ταχύτητα της παπαγαλίας. Δεν τους λείπουν οι γνώσεις, τουλάχιστον στο ΕΜΠ. Στο λύκειο είχαν υψηλούς βαθμούς, κουράστηκαν για να εισαχθούν σε σχολές με υψηλές βάσεις. Δυστυχώς όμως διαπιστώνω ότι δεν ξέρουν να μελετούν με συνδυαστικό τρόπο. Και από την άλλη δεν μπορούν να κάνουν κάτι διαφορετικό, να ξεφύγουν από τον συγκεκριμένο τρόπο διαβάσματος επί μιας διδακτέας ύλης. Δεν τους έχουν μάθει να μαθαίνουν, να γλεντάνε αυτό που μαθαίνουν», προσθέτει ο κ. Παπάζογλου. Ο ίδιος τονίζει ότι ένα από τα στρεβλά του συστήματος εισαγωγής στα ΑΕΙ είναι ότι εισάγονται φοιτητές σε τμήματα χωρίς να έχουν δώσει βάρος σε μαθήματα (για παράδειγμα, αυτό συμβαίνει με την Χημεία, που δεν γνωρίζουν οι επιτυχόντες από την τεχνολογική κατεύθυνση) που όμως είναι απαραίτητα για τα τμήματα αυτά.
Φυσική: «Αποστήθιζαν τις λύσεις»«Κάποια στιγμή οι διδάσκοντες στο Τμήμα αποφασίσαμε να χωρίσουμε τους πρωτοετείς φοιτητές σε ομάδες των 20. Σε αυτές τις ομάδες οι προπτυχιακοί με την καθοδήγηση μεταπτυχιακών φοιτητών θα μάθαιναν πώς να λύνουν ασκήσεις. Δηλαδή, πώς με τη βοήθεια του βιβλίου να μπορούν να λύνουν ασκήσεις. Αυτό κρίθηκε απαραίτητο, διότι οι περισσότεροι μάθαιναν τις λύσεις των ασκήσεων», λέει στην «Κ» ο αναπληρωτής καθηγητής στο Φυσικό Αθηνών κ. Χρήστος Τρικαλινός. «Κάποιοι έχουν γίνει πλούσιοι εκδίδοντας βιβλία με λυμένες ασκήσεις. Μάλιστα, και φοιτητές μεγαλύτερων ετών πουλάνε σε φωτοτυπίες λυμένες ασκήσεις» προσθέτει. «Οι φοιτητές, παρ’ ότι έχουν μεγάλους βαθμούς, κατέχουν πτυχία ξένων γλωσσών και πληροφορικής, αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα με τη διαδικασία της γνώσης. Αδυνατούν να επεξεργαστούν τις πληροφορίες και στην ουσία θεωρούν ότι η γνώση είναι απομνημόνευση. Τι να πω!», συμπληρώνει αφοπλιστικά ο κ. Τρικαλινός.
Οικονομικά: «Φροντιστηριακά μαθήματα»Καθώς οι ελλείψεις των πρωτοετών είναι ορατές, οι καθηγητές στο Οικονομικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών έχουν φροντίσει να προσθέσουν –κατά περίπτωση– στο πρόγραμμα σπουδών ένα είδος «φροντιστηριακών μαθημάτων». Τα μαθήματα δεν θα ήταν απαραίτητα εάν οι πανεπιστημιακοί διαπίστωναν ότι η πλειονότητα των πρωτοετών φοιτητών μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του τμήματος. Ετσι, αυτά τα μαθήματα κρίθηκαν απαραίτητα ώστε να καλύψουν βασικές ελλείψεις των πρωτοετών φοιτητών από την δευτεροβάθμια εκπαίδευση και οι φοιτητές να μπορέσουν να παρακολουθήσουν κανονικά τα υπόλοιπα μαθήματα του πρώτου έτους της σχολής. «Οι φοιτητές έχουν πρόβλημα να συνδέσουν όσα μαθαίνουν. Να βάλουν σε τάξη τις γνώσεις τους. Κι αυτό γιατί στο σχολείο μαθαίνουν «παπαγαλία» την ύλη. Μάλιστα, όσοι έχουν καλό μνημονικό, θυμούνται κάτι από το λύκειο. Αλλά οι περισσότεροι, μετά την επιτυχία τους, είναι σαν να έχουν διαγράψει ό,τι έμαθαν. Σαν να έχουν κάνει delete, μάλλον γιατί τους μοιάζουν άχρηστα!», ανέφερε χαρακτηριστικά, μιλώντας στην «Κ», η αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος κ. Ευγενία Μπουρνόβα.
Παιδαγωγικά: «Τσιμπολογούν» τα κείμενα«Επί 13 χρόνια δίδασκα Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο. Τα παιδιά, ενώ γνωρίζουν και έχουν ευαισθησίες για μεμονωμένους συγγραφείς και κείμενα, δεν έχουν ιδέα για την ιστορία της λογοτεχνίας. Δεν μπορούν να συνδέσουν τους συγγραφείς και τα κείμενα μεταξύ τους. Δεν έχουν καμμία αντίληψη για το πώς η λογοτεχνία εξελίσσεται στο χρόνο. Εχουν εντελώς ξεκομμένη γνώση. «Τσιμπολογούν» τα κείμενα, τα διδάσκονται αποσπασματικά», παρατηρεί –μιλώντας στην «Κ»– η αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Βενετία Αποστολίδου. Και προσθέτει: «Ομως, ο στόχος που έχει τεθεί για το μάθημα στο σχολείο είναι να διδαχθεί η ιστορική εξέλιξη της λογοτεχνίας. Αρα, το σχολείο αποτυγχάνει διότι δεν διδάσκεται σωστά το μάθημα, αφού μιλάμε για την λογοτεχνία. Το ίδιο συμβαίνει, βέβαια, και στα υπόλοιπα μαθήματα. Μήπως πρέπει να γίνει κάτι»;
Subscribe to:
Posts (Atom)
Posts
